Bilime yön veren Müslüman alim; Cabir bin Eflah
Döneminin en önemli astronomu olan Cabir bin Eflah, çubuklu güneş saatinin mucidiydi. Azimut kadranı denilen bu saat, Avrupa'da ancak üç asır sonra Alman astronomi bilgini ve matematikçisi Regiomontonus tarafından 1450'de onun modeline uygun olarak yeniden yapılabildi. Trigonometride kendi ismiyle anılan formülü bulunan Müslüman alim, Kopernik, Kepler gibi birçok Batılı bilim insanını etkisi altına aldı. Sizler için Cabir bin Eflah'ın bilime katkılarını derledik.
Cabir bin Eflah, gezegenlerin ve yıldızların koordinatlarını hesaplamak için ilk taşınabilir gök küreyi tasarladı. Bu alet bugün torketum adıyla bilinir. Prof. Dr. Fuat Sezgin bu aletin, Avrupa'da çok geniş yaygınlık kazandığını, Almagest'i düzeltme amacıyla kaleme aldığı ve Ptoleme'yi sert dille eleştirdiği eserinde bu aleti tanımladığını belirtir.
(x)Tıp tarihine damga vuran 5 Müslüman alim
Torquetum isimli alet, Cabir bin Eflah'ın Islah el-Mecisti adlı eserinde tarif edildi. Avrupa'da oldukça yaygın şekilde kullanılan bu alet, gök düzlemlerini, yani ufuk, ekvator ve ekliptik düzlemlerini üst üste döndürülebilir olarak temsil ediyordu. Torquetum, 4 temel problemin çözümüne yarıyordu. Bu problemler şunlardı: İki dönence arasındaki meridyen yayının büyüklüğünü belirleme, Ay yüksekliğini belirleme, her iki ekinoksun zaman noktasını belirleme ve yıldız konumlarını belirlemeydi.
Cabir bin Eflah, icadı hakkında şöyle derdi: "Anlatacağım gibi bir halka, diğer bir halkanın dörtte biri ve hedefeleri bulunan bir cetvelden müteşekkil bir tek alet, bu kitapta sözü edilen diğer bütün aletleri gereksiz kılar."
(x)İslâm matematik ve astronomi âlimlerinin önde gelen hasibi
Cabir bin Eflah'ın Islah el-Mecisti eseri, onu büyük bir üne kazandırdı. İngiliz astronom Batlamyus'un Almagest isimli eserindeki yanlışlıkları düzeltmek için kaleme aldı. Onun iç gezegen Merkür (Utarid) ve Venüs'ün (Zühre) görülebilir paralaksları (uzaklık açısı) olmadığını iddia eden ve güneşe 3 dakikalık bir paralaks atfeden tezini reddetti.
Cabir bin Eflah'ın Batılı astronom Batlamyus'un Almagest isimli kitabını çevirip kritik yapması büyük etki yaptı. Bu eserde bulunan özellikle trigonometrik işlemler 13. yüzyılda yaşayan İngiliz matematikçi Wallingford Richard'ı, 14. yüzyılda yaşayan İngiliz astronom Simon Bredon'u, 15. yüzyılda yaşayan Alman matematikçi Regiomontanus'u, Polonyalı astronom Kopernik'i etkiledi.
