Ebu Davud kimdir? Hadis kitabı Es Sünen’i nasıl kaleme aldı?
Ebu Davud, İslam tarihinin en önemli muhaddislerinden biridir. Hadis öğrenmeye küçük yaşlarda başlamış, 18 yaşındayken yola çıkarak ilim merkezi olan pek çok şehre gitmiş ve dönemin en ünlü hadis alimlerinden eğitim almıştı. 300'e yakın hocadan hadis öğrenen Ebu Davud, Kütüb-i Sitte'den biri olan hadis kitabı Es Sünen'i 40 yaşına varmadan kaleme almış; başta oğlu olmak üzere pek çok hadis alimi yetiştirmişti. 100 bin hadisi rahatlıkla müzakere edebildiği söylenen Ebu Davud, ilim konusunda kimseye müsamaha göstermezdi. Peki, Ebu Davud kimdir? Hadis kitabı Es Sünen'i nasıl kaleme aldı? İyi bir Müslüman olmak isteyene 'kafi' dediği dört hadis neydi?
Birçok hadis âliminin belirttiği gibi Ebu Davud hadislerin zayıfını sağlamından ayırma, rivayetlerdeki ince kusurları tanıma ve hadis râvilerini tenkit etme hususlarında tanınmış bir âlimdir.
🔸 Râvileri tenkit ederken kesin bilgi sahibi olmadığı kimseler hakkında görüş bildirmekten sakınırdı.
🔸 Onların güvenilir olmadığına dair ileri sürülen genel ifadelere önem vermez, hangi sebeplerle cerh edildiklerinin açıkça söylenmesini isterdi.
Hadis rivayetinde yetersiz ve liyakatsiz bulduğu kimselere karşı hiç müsamaha göstermez, yakını bile olsa tenkit etmekten çekinmezdi. Nitekim oğlu Abdullah hakkında bilinmeyen bir sebeple yalancı dediği ileri sürülür.
🔸 Sahîh-i Buhârî'de iki rivayeti bulunan Ya'kub bin Humeyd bin Kâsib'in değersiz bir kişi olduğunu göstermek üzere onun rivayetlerinin yazılı olduğu kâğıtlarla kitaplarını kapladığı rivayet edilir.
🔸 Bir hadisin senedinde kopukluk bulunmadığı ve râvilerinin zayıflığı hakkında fikir birliğine varılmadığı takdirde onu kitabına almakta mahzur görmeyen Ebu Davud, hayatı boyunca yazdığı 500 bin hadis arasından bu özelliklere sahip 4800 rivayeti seçerek es-Sünen'e almıştır.
Devrin hadis hâfızlarından İbrâhim bin Uvreme el-İsfahânî ile hadis hâfızı ve fakih Ebû Bekir bin Sadaka, hiç kimse hakkında kullanmadıkları övgü ifadelerini Ebû Dâvûd için kullanmışlardır.
🔸 Mûsâ b. Hârûn, onun hadis için yaratıldığını ve ondan daha faziletli birini görmediğini söylemiştir.
🔸 Talebesi Ebû Bekir el-Hallâl de hocasından, devrinin önde gelen imamlarından biri ve hadislerin sağlamlık derecesini anlayıp kaynağına inme hususunda en yetkili otorite diye söz etmiştir. Hâkim en-Nisâbûrî'ye göre Ebû Dâvûd asrın hadis imamı idi.
Muhammed bin Mahled'e göre Ebu Davud 100 bin hadisi rahatlıkla müzakere edebilirdi. Târîhu Herât müellifi İbn Yâsîn ise onu, en ince kusurlara varıncaya kadar rivayetleri çok iyi bilen büyük bir muhaddis ve son derece müttaki bir kimse olarak tanıtmıştır.
🔸 İbn Hibbân'a göre Ebû Dâvûd fıkıh ve hadisteki bilgisi, hâfıza gücü ve takvâ bakımından en büyük âlimlerden biriydi.
🔸 Ebû Abdullah İbn Mende, hadislerin sağlamını sakatından, doğrusunu yanlışından dört muhaddisin ayırabildiğini söyleyerek sırasıyla Buhârî, Müslim, Ebû Dâvûd ve Nesâî'nin adını verirdi.
Es-Sünen'i tasnif ettikten sonra İslâm dünyasında şöhreti artan Ebu Davud, hadis ilmindeki otoritesi yanında fıkıh bilgisiyle de dikkati çekmiştir.
🔸 Ebu Davud, Kur'an-ı Kerim'den sonra sünneti ön planda tutma konusunda Selefiyye'nin metodunu benimsemiştir. Hayat tarzı bakımından Hz. Peygamber'e benzetilen Ahmed bin Hanbel'i kendisine örnek aldığı ve zâhidâne bir hayat sürdüğü belirtilir.
🔸 İlmi her şeyin üstünde tuttuğu için -Buhârî'nin de yaptığı gibi- Emîr Ebû Ahmed el-Muvaffak bin Mütevekkil'in, kendi çocuklarına özel olarak es-Sünen'i okutması teklifini reddetmiş, onlar da diğer hadis talebeleriyle birlikte ayrı bir bölmede Ebû Dâvûd'un derslerine devam etmişlerdir.
