İslam dünyasının yetiştirdiği büyük alim; Abdullatif el-Bağdadi kimdir?

📌Ömrünün son on yılında doğu ve güneydoğu Anadolu'da seyahatler yaptı. 1220-1229 yılları arasındaki bu seyahatlerde; Erzurum, Erzincan, Kemah, Malatya, Divriği ve Besni gibi Anadolu'nun o dönemdeki önemli merkezlerine gitti.

📌Mengücükoğulları'ndan Alâeddin Dâvûd b. Behrâm tarafından himaye edilen Abdullatif el-Bağdadi, daha sonra Halep'e gitmek için yola çıktı. Halep'te kaldığı üç yıl içinde tıp olmak üzere pek çok alanda ders verip eser yazdı. Sonraki yıllarda doğduğu şehir Bağdat'a gittiğinde yakalandığı hastalıktan kurtulamayarak vefat etti.

BAĞDAT ASILLI BİR ANADOLU TABİBİ

📌Tıp, felsefe ve mantık alanları başta olmak üzere 160'tan fazla eseri vardır. Bunların elli üçü tıp ve farmakoloji, dördü zooloji, dördü botanik, yirmisi mantık, on sekizi felsefe, on üçü nahiv, sekizi hadis, ikisi tefsir, ikisi fıkıh, ikisi kelâm, onu metodoloji ve tarih, dördü de ahlâk ve siyaset konularında kaleme alındı. Dil, edebî tenkit, matematik, seyahat hatıraları, mineraloji gibi çok değişik ve farklı konularda eserleri de bulunur.

📌Abdullatif el-Bağdadi, dünyada Çin ve Grek hekimlerinin bildiği şeker hastalığının karaciğerle ilgisi olduğunu ilk defa tespit eden tabiptir. Fi'd-diyabitis adlı eseri, dünya tıp tarihinde önemli bir çalışmadır.

📌Bağdadi, bu hastalığın belirtilerini arasında çok idrara çıkmak, çok aşırı susamak, bu da çok su içmek ve ardından da idrara çıkmak, içilen suyun vücuda bir fayda sağlamadan çok hızlı bir şekilde böbrekten geçmesi ve dışarı atılması, ardından vücutta bir kuruluğun görülmesinin yer aldığını belirtir.

📌Bağdadi, bu hastalığın asıl sebebinin karaciğerin aslî fonksiyonunu yerine getirememesinden kaynaklandığını belirtir. Batı'da bu hastalık tam olarak 19. yüzyılda tanınsa da bundan asırlar önce önemli İslam hekim Bağdadi hastalığın bugün bilindiği teşhisleri ortaya koydu.

📌Çok sayıda eser kaleme alsa da bunların çoğu Moğol istilası sırasında kayboldu ve sadece isimleri kaldı.

📌Abdullatif el-Bağdâdî ilmî anlayışını ortaya koyarken ve kendisinden sonra gelecek nesillere öğütlerde bulunur:

İlmi ilk etapta kitaplardan almadan önce hüsn-ü zan ile yaklaşıp da her bilginin doğru olduğuna aldanma. Acele etmeden elde ettiğin bilgilerini önce kendin kontrol et, sonra ilim adamlarına danış, ilim adamlarının kapılarını anlamakta ter dökmeyen ve yorulmayan kişi yeterli bilgi sahibi olamamış kimsedir. Öğrenmenin sıkıntılarını çekmeyen kimse bilginin verdiği zevki tadamaz.

Abdullatif el-Bağdadi