Ünlü mutasavvıf şair Niyâzî-i Mısrî sürgün yıllarında nasıl vefat etti?

Mısrî Bursa'ya döndükten bir buçuk sene sonra şeriata aykırı söylediği bazı sözlerin varlığı gerekçesiyle Bursa kadısı Ak Mehmed Efendi'nin şikayetiyle Limni adasına sürgün edildi.

📌On beş yıla yakın sürgün hayatı yaşadıktan sonra II. Ahmed'in fermanıyla istediği yere gitmesine izin verilince tekrar Bursa'ya döndü.

📌Ertesi yıl ordunun Avusturya seferine çıkacağı sırada 200 müridiyle birlikte sefere katılmak için hazırlıklara başladığı öğrenilince kendisine Bursa'dan ayrılmayıp hayır dua ile meşgul olması için bir hatt-ı hümâyun gönderildi. Ancak o, padişaha bir mektup yazarak bu isteğini kabul edemeyeceğini bildirdi.

📌Mısrî'nin Tekirdağ yakınlarına geldiğini öğrenen öğrenen II. Ahmed büyük şaire bir araba ve müritlerine dağıtması için yüklü miktarda para verdi. Fakat Mısrî bunları kesinlikle kabul etmedi.

📌Edirne'ye ulaşmaması için çevresindekiler de Mısrî'yi asla ikna edemiyordu. Nitekim Sadrazam Bozoklu Mustafa Paşa'ya göre Niyazi'nin Edirne'ye gelmesinin ardından halk üzerindeki etkisiyle büyük bir fitne kopacaktı.

📌Sadrazam bu düşünceleriyle Mısrî'nin yeniden sürgün edilmesi için çabaladı.

15 KİLOLUK BUKAĞI (ZİNCİR) İLE LİMNİ ADASI'NA SÜRÜLDÜ

Tarihler 1693'ü gösterdiğinde ünlü mutasavvıf ve şair vaaz edeceğini duyurduğunda halk Selimiye Camii'ni doldurdu. Fakat Sadrazamın büyük endişeleri vardı, eğer camideki bu vaaz yapılırsa, Mısrî sürgün edilmezse büyük fırtınalar kopacaktı. Hemen bir plan hazırlandı. Mısrî padişah çağırıyor gerekçesiyle apar topar camiden çıkarıldı. Camiden çıkarılan Mısrî'ye yeniden sürgün edilme kararı açıklandığında otuz kadar müridiyle birlikte 15 kiloluk ayağına takılan bukağılarla yeniden Limni Adası'na sürüldü.

📌''Gülzâr-ı Mısrî'de Şeyh'in Limni'de kendisinin ve Vezir Baltacı'nın gömüleceği yeri işaret ederek, ''Burası bana ve bir diğer büyük zâta medfen olacaktır'' dediği rivayet olunur. Yani Mısrî, yıllar önce, Vezir Baltacı Mehmet'in de Limni'ye gömüleceğini bildirdi.

Hayatı ve vefatına dair ayrıntıların en önemli kaynağı neydi?

Niyazî-i Mısrî'nin "Mecmua-i Kelimât-ı Kudsiyye-i Hazret-i Mısrî" adını taşıyan ve hayatının uzun bir döneminde yaşadıklarını anlatan eseri Hatırat niteliği taşıyordu. Kendi el yazısıyla yazılmış tek nüsha bu eserinde hayatına dair pek çok ayrıntıya yer verildi.

📌"Hatırat" olarak adlandırılabilecek kendi el yazısıyla yazılmış tek nüsha eseri bu özelliği itibariyle oldukça önemliydi.

📌18 yıl süren sürgün hayatında başından geçenleri detaylı bir biçimde anlattı.

📌Limni'de yaşadığı yıllarda defalarca zehirlenmiş, türlü hakaretlere uğramış, gözaltında tutulduğu yerin tavanı delinerek her gece rahatsız edilmiş, yüzüne tükürülmüş ve ayağındaki demir bukağıyla yıllarca yaşamak durumunda bırakılmıştı.

📌Hatıratlarında sürgünde şairin zehirlendiği anlaşılmaktadır.

📌Şair bizzat sıçan otu zehiriyle zehirlendiğini ifade etmiştir. Zehirlendiği için yüzü ve dudaklarının şişip ayakta duramaz hale geldiğini ayrıca kaydetmiştir.

📌İlk zehirlenmesinden sonra yemeğine yeniden zehir katarlar endişesiyle çoğunlukla yemek yiyemediğini, düşmanları tarafından yılan zehiriyle zehirlendiğini anlatmıştır.

✅Abdülbaki Gölpınarlı'nın Niyazi Mısri isimli yazısında Hatıratlardan yola çıkarak ifade ettiği üzere: Şair, sürgün yıllarında kendisine zehir verildiğini, suyuna yılan zehri katıldığını, karnında yılanlar bulunduğunu sanıyor, hatta bu yılanların bulunduğunun herkesçe bilinmesi, kaç tane olduğunun sayılması için ölümünden sonra karnının yarılmasını vasiyet ediyordu.

✅Yine Gölpınarlı, Misrî' nin Limni'de zehirlenerek öldürüldüğüne dair başka bir kaynakta böyle bir kayıt olmadığı için söylenti olabileceğini düşünmüştür.

📌Niyazi Mısrî'nin sürgünde geçen yıllarında kendisine yapılan işkenceler, Limni'de Sürgün Bir Velî isimli eserde Mustafa Tatcı tarafından şöyle özetlenmiştir:

"Bazı günler aç kaldığını, yemeğine koydukları zehirlerden dolayı içinin dışının vurulmuş koyun gibi şiştiğini, zehirin tesiriyle şaşkın bir vaziyette dolaştığını, bu sebeple zaman zaman konuşma ve yazmada sıkıntı çektiğini, mazur görülmesi gerektiğini, Limni Hâkimi'nin kendisini bir konuşma sırasında "sus bire edepsiz" diye azarladığını, halk içinde hakaret edildiğini, düşmanları tarafından yüzüne tükürüldüğünü, kendisini hemen öldürmeleri için düşmanlarını bazen tahrik ettiğini, yine çok hakaret ve işkenceler edildiğini, fıtratının ehl-i dünya ile konuşmaktan hazzetmediğini, tekrar yemeğine yılan zehri konulduğunu, amcasının 3 aylık yoldan adaya kendisini ziyarete gelmesini ve buna karşı duyduğu memnuniyeti, evde çakmağı olmadığı için mumunu yakamayıp karanlıkta oturduğunu, daha sonra dışarı çıktığını, kendisine bir makreme (havlu) hediye getirildiğini, gece yarısı düşmanlarının çan çalarak kendisini uyutmayıp rahatsız ettiklerini, bütün bu sebeplerden ötürü yazı yazarken sürekli imlâ hatası yaptığını, hülasa çektiği sıkıntıları ve işkenceleri anlatıyordu."