Divanü Lügati’t-Türk’te sosyal hayatı anlatan kelimeler
Türk dilinin bilinen en eski sözlüğü olma özelliğine sahip Divanü Lügati't-Türk, yazıldığı dönemin Türk toplulukları ile ilgili önemli ayrıntılara yer veren bir şaheser. Eser bilindiği gibi yalnızca sözcük değil, Türk topluluklarının yaşam biçimlerine, sosyal hayatlarına, örf ve adetlerine dair de ayrıntıları barındırıyor. Peki, Türk kültürü hakkında Divanü Lügati't-Türk'te yer alan kelimeler ve bunların içerdiği anlamlar nelerdir? İşte bu kelimeleri sizler için derledik.
Divanü Lügati't-Türk, sadece Türkçede kullanılan kelimelerin Arapça karşılıklarını veren bir sözlük değil, aynı zamanda kelime türetme yolları, eklerin fonksiyonları, cümle yapısı gibi pek çok konuda ayrıntılı bilgi veren bir dil bilgisi kitabı. Ele alınan kelimelerin karşılığını farklı bir dilde verilmesi bunun yanında Türk şive ve ağızları üzerinde de örneklemeler sunulması, eserin zenginliğini ve araştırma sahasını genişleten en önemli unsurlardan biri olmuş.
Kaşgarlı Mahmut bu kelimeyi, "bezenmek, kadın süslenmek, kadın makyaj yapmak" olarak kullanır. Divanü Lügati't-Türk'te geçen "bezen(makyaj), enlik (allık) boğmak (kolye), önik (takma saç, peruk) gibi kelimelerden kadınların süslenmek ve kendilerini güzel göstermek için makyaj yaptıklarını yanaklarına kırmızı allıklar sürdüklerini kolyeler ve peruklar taktıklarını görüyoruz.
"Törü: Töre, atalardan kalan ve yazılı olmayan kurallar bütünüdür.
Şu atasözünde de geçer: İl kalır, törü kalmas: Ülke terk edilir, ama töre terk edilmez. Bu atasözü, kendisinden öncekilerden gelen kurallara uyması istenen kişi için söylenir. Töre eserde devletle ilgili yazılı olmayan çeşitli düzenlemeleri içeren bir kelime olarak kullanılır.
Türkler törelerini gelenek ve görenekleri oldukça önemser hatta öyle ki Kaşgarlı eserinde "Vilayet bırakılır, görenek bırakılmaz" şeklinde bir tanımlama getirir.
Kaşgarlı Mahmut eserinde sosyal normları karşılamak üzere töre ve adet kavramlarına rastlanır. Kaşgarlı Mahmut'un "töre"yi Arapça "resm" kelimesiyle açıkladığı, "resm" kelimesinin birkaç anlamından özellikle "usul, kural, düzenleme" anlamlarını tercih ettiği görülür.
