Gelenekten modern şiire Attila İlhan

Ben Sana Mecburum kitabında değişim sinyalleri veren şair, Bela Çiçeği kitabında geleneksel kültüre doğru bir geçiş yapar. 1960'lı yıllardan sonra toplumcu gerçekçilik adına İkinci Yeni'ye karşı çıkan şair, Yasak Sevişmek'te yer alan şiirlerinde doğrudan doğruya divan şiiri estetiğine yönelir. Bu eser, şekil olarak da divan şiirinin etkisini hissettirdiği bir eserdir. Şairin Doğu ve Batı kültürünü sentez ettiği kitapta, Malraux ile beraber Bâkî ve Şeyh Gâlib'in birer beytine de yer verilir.

Attila İlhan, 1960'lı yıllarda İzmir'de iken divan şiirini geniş çaplı bir okumaya tabi tutmuş böylece bu eserin de okumalar neticesinde çıkmış olduğu düşünülür. Nitekim şair, bu kitapta odasına çekilip Nedim'in, Bâkî'nin, Şeyh Gâlib'in, Nâilî'nin şiirlerini teybe okuyup daha sonra saatlerce dinlemiş; aruzun ihtişamlı sesini yakalamaya çalışmış ve bu çalışma döneminin arkasından Şehnaz Faslı'ndaki şiirler gelmiştir.

Şairin divan şiirinin özellikle bir âhenk unsuru olarak ses ve mazmun zenginliğinden yararlanıp kaleme aldığı şiirlerde gazel, şarkı, kaside ve müstezad gibi nazım şekillerinden ve onların kafiye düzeninden faydalandığı dikkati çeker. Şairin kasideleri içinde en dikkat çekenlerden biri de 'Osmanlı Kasidesi'dir. Bu şiir 'Deniz Kasidesi', 'Kar Kasidesi', 'Ağırceza Kasidesi' isimli şiirlerinin aksine divan şiirindeki kaside ile uyuşan tıpkı divan şiirinin kasidelerinde olduğu gibi beyit ve kafiyeye sadık kalarak yazmıştır:

"O saydam duvardır ki böler
var olanlarla artık olmayanları

bulutlu bir sessizlikte
yaşlarını sonsuza tamamlayanları

evrende çoğul yıldızlarıyla
samanyolları sayılır düşünceler

dönerler dururlar dönerler dururlar
ne başları bellidir ne sonları

nurdan bir ağaç sayılır Mevlana
ney pırıltılarıyla aralıksız

anlaşılmaz bir yerinden aydınlatır
gönül kandili sönmüş olanları

bir dağ sayılır kaynar koca mimar Sinan
camdan kubbelerinde güneş parçalanır"

Şairin 'Bahriye Kahvesi'nden Ayrılış' şiiri ise gazel formunda yazılmıştır. Bu şiirde aynı zamanda klasik şiirimizin bir unsuru olan son beyitte mahlas koyma geleneği sürdürülmüştür.

"Gerçi su şakırtısıdır bir uzak şadırvandan gelir
kahveler zindan gibi simsiyah çaylar nerdeyse kan gelir

ufaldıkça ufalır aynalarda kötümser lambaların alevi
duman duman ihtiyarlar çıkar yatsı namazından gelir

korku o kaypak yılandır ki atlar insanın koynuna
düşman fısıltıları en dost bildiğin ağızlardan gelir

...

ocak sönmüş semaver paslı dağılmış hasköy bahriye kahvesi
ona can vermeye bir gün elbet Attila İlhan gelir"

Tutuklunun Günlüğü isimli şiir kitabında ise şairin 'Zincirleme Rubailer' başlığını taşıyan on sekiz şiiri yer almaktadır. Rubai şeklinde yazılan bu şiirlerde Nazım Hikmet etkisi de görülür.

1.
"Düşünceli sevda çiçekleri hangi uzak ölülerin
dudaklarıyla uzattıkları
buğulu camlar gibi serin
ölümlü insanın ölümsüzlüğü derinliğinde yatan
Hayyâm'dan Nâzım Hikmet'e
yazılmış bütün rubailerin

2.
bitirmek elbette zor bir şarkıyı başlamaktan
gönüllerde akşam olur mum biter sulanır kan
simsiyah yokluk bulutları çöktü mü salkım salkım
gelecek kuşaklara yansımasıyla avunur insan"

Attila İlhan şiirinin divan şiiriyle olan benzerliği çoğunlukla şekil çerçevesindedir. Şair, geleneğin düşünce yapısını ve özünü şiirlerine taşımaz. Divan ve halk şiiri etkisi taşıyan şiirlerinde ulusal bir birleşim gerçekleştirmek amacındadır. Nitekim şair, millet olarak gelişmemizin kişiliğimizi ve tarihsel köklerimizi inkâr etmeden sağlanabileceği düşüncesindedir.