Şiir sözlüğü
Şiir sözün en güzel hali, duyguların estetik olarak dışarı yansımasıdır. Bir hakikat aracı olan şiir, kendi içerisinde bir tekniğe ve literatüre sahiptir. Sizler için şiir içinde önemli anlamları bulunan kavramları bir araya getirerek bir Şiir sözlüğü hazırladık. Şiir nedir? Şair kimdir? Şiirin unsurları nelerdir? Nazım biçimleri, İslam öncesi Türk Edebiyatı, İslami Türk Edebiyatı, Türk Edebiyatı…
➡ Musammat
İpliğe dizilmiş inci anlamına gelen musammatın ilk örnekleri Harun er- Reşid'in sarayında verilmiştir. Bentlerden oluşan nazım biçimlerine genel olarak "musammat" denir.
Musammat çeşitleri
↪ Taşir
↪Muaşşer
↪Tetsi
↪Mütessa
↪Tesmin
↪Müsemmen
↪Tesbi
↪Müsebba
↪Tesdis
↪Müseddes
↪Tardiye
↪Taştir
↪Tahmis
↪Muhammes
↪Şarkı
↪Terbi
↪Murabba
↪Müselles
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Nazım biçimleri her edebiyat içerisinde farklılık gösterir. Edebiyatımız milletimizin tarihi göçleri, din değişimi gibi büyük vesilelerle değişiklikler göstererek zirvesini bulmuştur.
📌 Şiiri oluşturan en küçük birim sözcük ondan sonra ise mısra veya dizedir. Teknik olarak mısra ve dize aynı anlama gelir. Dizelerden oluşan şiir biçimlerine ise nazım birimi denir. Her şiirin temelinde bir nazım birimi vardır.
Nazım birimleri
➡ Dize
↪ Şiirdeki her bir satırı ifade etmek için kullanılır.
"Savaş bizi karlı dağlara götürdüğü gün"
Arif Nihat Asya
➡ Beyit
↪ İki dizeden oluşarak kendi içerisinde bir anlam bütünlüğü olan nazım birimidir.
"Rihlet güninde derdüni dünyâya virmezin
Zîrâ olur müsâfire zâd-ı sefer leziz"
Necâtî
➡ Bent
↪ İki satırın üstünde yazılan ve anlam bütünlüğü olan birime ise bent denir.
"Düştükçe vurulmuş gibi yer yer
Kızgın kokusundan kelebekler
Gönlüm ona pervane kesildi"
Ahmet Haşim
➡ Dörtlük
↪ Dört satırın alt alta gelmesiyle oluşan nazım birimi, Türk edebiyatında en çok kullanılan birimlerdendir.
"Sensin gökten gelen oklara hedef;
Oyası ateşle işlenen gergef.
Çekme üç beş günlük dünyaya esef
Dayan kalbim üç beş nefes kadarcık!"
Necip Fazıl Kısakürek
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Nazım birimi kullanımı zamanla değişir. Divan edebiyatında beyit öne çıkarken Tanzimat ile beraber bentler daha belirgin olan nazım birimi olmuşlardır.
📌 Ölçü anlamına gelen vezin, şiir içerisinde bulunan önemli bir denge unsurudur. Türk Şiir tarihi boyunca 19. yüzyıla kadar sadece aruz ve hece ölçüleri kullanılmıştır. Tanzimat Fermanı ile başlayan tercüme hareketleri esnasında serbest şiir edebiyatımıza girmiştir. Serbest şiir bir vezin kabul etmeden yazılır. Böylece aruz ve hece ölçüsü edebi hayatımızdan yavaş yavaş çıkmıştır.
📌 Hece ölçüsü, hece sayılarının denkliğine dayanır. Daha çok Halk edebiyatında kullanılan bu ölçü yedi, sekiz, on bir ve on dörtlü kalıplar halinde yazılır.
"Söylenmemiş bir masal / gibi Anadolu'muz"
Faruk Nafiz Çamlıbel
📌 Aruz ölçüsü divan edebiyatının vazgeçilmez vezin türü olmuştur. Mısraların uzunluk ve kısalık ölçülerine dayanan aruz yüzyıllar boyunca şairlerin yuvası ve ilham kaynağıdır.
"Fakr kûyun devlet-i dehre Hayâlî vermedi
Böyle kullanmak gerek âlemde istiğnâ yüzün"
Hayâlî
(x) 🔍 Bilgi Notu:
Arzu ve hece artık kullanılan ölçüler değildir. Aruz ile şiir yazan kalmadığı gibi hece ile yazan şairlerin sayısı da pek azdır.
