Arama
Çocuklarda para yönetimi nasıl olmalı?
Dünya, el işçiliğinden makineleşmeye geçerken en büyük sıçramalarından birini yaşadı. Sanayinin gelişmesiyle az zamanda daha fazla şey üretmek beraberinde tüketimin de artmasına yol açtı. Buna paralel gelişim gösteren teknoloji ile tüketim daha da büyük boyutlara ulaştı. 'Tüketim çılgınlığı' adını bile literatürümüze yerleştiren bu büyük gelişim, elbette ki parayla da ilişkili. Parayı verimli kullanmanın yöntemlerini yetişkinlere uzun uzadıya anlatılıyor. Peki ya geleceğimizin yetişkinleri çocuklarımız para hakkında neler biliyor? Parayı verimli kullanmayı çocuklarımıza nasıl öğretmeliyiz?
Finansal okur-yazarlık, para yönetimi becerilerini etkili ve bilinçli kullanma yeteneğidir. Çocukluk yıllarından başlayarak yaşam boyu ihtiyaç duyacağımız finansal okur-yazarlık, genel olarak temel eğitimin bir parçası değildir. Oysa çocuk paranın işlevini, daha okul çağına gelmeden kavramaya başlar. Çocuğunuzun parayla doğru ve sağlıklı ilişki kurması, kendi finansal durumunu yönetebilme özgüveni ve becerisini kazanması, aile olarak bu yönde vereceğiniz eğitimle başlar. Çocuklar iyi alışkanlıklarını, görerek, yaşayarak, pratik yaparak geliştirir.
Anaokulu döneminde paranın değerini satın alabilecekleri şeyler dolayısıyla daha iyi kavramaya başlarlar. Çocuklar para kavramını gerçek anlamda ise ancak saymayı öğrendikleri zaman anlarlar. Bu aşamada çocuğunuza oyuncak kasa satın alıp, market, restoran ve mağazada olduğu gibi para ile satın alınacak şeylerin değiş tokuş yapıldığı hayali senaryolarla onun para kavramını daha iyi anlamasını sağlayabilirsiniz.
Bazen aileler "Benim çocuğum bunları öğrenmek için daha çok küçük" diyerek çocuğun gelişim dönemlerini dikkate almadan korumacı bir tavır içerisine girebilir. Fakat çocuğun gelişim dönemleri düşünüldüğünde, ölçümlerle ve sayılarla ilgili kavramlar okul öncesinde gelişir. Son çalışmalar, çocukların çoğunun 3 yaşındayken para hakkında bilgi almaya ve ürünlerin nasıl satın alındığını ve satıldığını öğrenmeye hazır ve istekli olduklarını, 5 yaşına geldiklerinde ise çoktan tasarruf yapmaya başladıklarını göstermiş.
Uzmanlara göre çocuklar para alışkanlıklarını ebeveynlerinden edinir. Bundan dolayı, ebeveynler çocuklarına para eğitimi vermeyi çok geç bırakmamalıdırlar. Erken yaşta edinilen iyi alışkanlıklar, çocuğunuzun ileriki yaşlarda finansal bağımsızlığa kavuşmasına ve elde ettiği bu bağımsızlığı korumasına katkı sağlayacaktır.
Çocuk evdeki herhangi bir işi yaptığında (çöpü çıkarmak gibi) ona para verilince, çocuğa "Senin evde sorumluluğun yok." mesajı veriliyor. Hâlbuki çocuk da ailenin bir parçası. Onun da evde sorumlulukları var. Zaten çocuğun sorumluluğu olan bir şey için ona para vermek sağlıksız bir durum. Çocuk yaptığı iş karşılığında para almaya alışırsa, para almadığı zaman kişisel sorumluluklarını yerine getirmemeye başlıyor.
Bulduğu ya da ortalıkta boşta duran paraları kendisininmiş gibi benimsememesini sağlamak, paranın değerini anlamasına yardımcı olur. Paranın sahibini aramak ya da parayı muhtaç bir kişiye vermek, ona paranın ahlaki anlamını öğretir.
Sokakta yaşayan bir adamın karşısında çocuğunuzun gözleri kocaman açılıyor. "Şuradaki adam neden fakir?" sorusunu soran çocuk, içinin rahatlatılmasına ihtiyaç duyuyor. Ona adamın mutsuz olduğunu, şu sıra hayatta ciddi zorluklar yaşadığını ama gönüllülerin zor durumdaki insanlara yardım ettiğini, isterse büyüyünce onun da yardım edebileceğini ve resmi kuruluşların durumu değiştirmek için çalıştığını anlatabilirsiniz. Sizi rahatsız eden sorulardan kaçınmanız kötü sonuçlar doğurur ve çocuk üzerinde olumsuz etki yaratır. Ancak yapıcı bir söylem benimserseniz, kendisini yeniden iyi hissetmesini sağlayabilirsiniz. Brunet ve Sarfati, "Eğer endişe hali sürerse, sizin böyle bir durumla karşı karşıya olmadığınızı ve tam olarak da bu gibi bir durumla karşılaşmamak için çalıştığınızı söyleyebilirsiniz" diyor.
3 yaşında bir çocuğa para konusunda eğitim vermenin güç olacağını düşünebilirsiniz ancak uzmanların görüşü, paranın hayatımızdaki rolü çocuğa ne kadar çok somut örneklerle gösterilirse, çocuğun kavraması o denli kolay olacağı yönünde. Bu yüzden onlara para biriktirmeyi somut ve görsel yöntemlerle öğretmek gerekir. Bu yaşlardaki çocuklar, hedef belirleme ve hedefe ilerleme gibi kavramları görsel ve somut yöntemlerle kolayca anlayabilirler.
Çocuğunuz tabağındaki yemeğini hiçbir zaman bitirmiyorsa, "Zavallı küçük Afrikalı çocuklar" öyküleriyle onu suçlu hissettirmeye çalışmayın; ona yiyeceklerin ziyan edilmemesi gerektiğini anlatın. Neden çıkarken ışıkları söndürdüğünüzü, neden duşta suyu iki saat açık bırakmadığınızı onunla paylaşın. Zamanla hareketlerinizi taklit etmeye başlar.