Arama
Çocuklarda para yönetimi nasıl olmalı?
Dünya, el işçiliğinden makineleşmeye geçerken en büyük sıçramalarından birini yaşadı. Sanayinin gelişmesiyle az zamanda daha fazla şey üretmek beraberinde tüketimin de artmasına yol açtı. Buna paralel gelişim gösteren teknoloji ile tüketim daha da büyük boyutlara ulaştı. 'Tüketim çılgınlığı' adını bile literatürümüze yerleştiren bu büyük gelişim, elbette ki parayla da ilişkili. Parayı verimli kullanmanın yöntemlerini yetişkinlere uzun uzadıya anlatılıyor. Peki ya geleceğimizin yetişkinleri çocuklarımız para hakkında neler biliyor? Parayı verimli kullanmayı çocuklarımıza nasıl öğretmeliyiz?
Çocuğunuzun bu konudaki eğitimine ona düzenli olarak 'kumbara parası' vermekle başlayabilirsiniz. Bu parayı onula birlikte belirlediğiniz küçük bir hedef için kumbarada birikmesini sağlayabilirsiniz. Bu yaşlardaki çocuklar isteklerini ertelemekte zorluk çeker. Bu yüzden ilk aşamada verdiğiniz parayı kumbarasına yatırmasını teşvik etmek için ulaşması uzun zaman almayacak (3-5 günü geçmeyecek) küçük ama somut bir hedef koyabilirsiniz. Bu istediği küçük bir oyuncak olabilir. Hedeflenen oyuncağın bir resmini onun görebileceği bir yere (kumbarası, buzdolabı kapağı veya odasındaki bir dolap gibi) iliştirebilirsiniz. Kumbarasına her para attığında rakamın büyüdüğünü ona göstererek, hedefine doğru ilerlediğini görmesini sağlayabilirsiniz. Çocuk parasının çoğaldığını somut olarak görmesi ve hedefe ulaştığı zaman parasını hedeflediği (oyuncak) için harcaması çok önemlidir. Çocuk bu şekilde, hedef koyma, para biriktirme ve hedefe ulaşma ilişkisini kavrayarak ileride daha ciddi düzeyde para biriktirme alışkanlığı kazanmasına temel oluşturacaktır.
Bu yaş grubundaki çocuk artık metal ve kağıt paraları değerine göre ayırt edebilecek çağda olmakla beraber, fiyat ve maliyet kavramlarını anlayacak yaştadır. Artık istediği bir şeyin fiyatı ile elindeki parasının yeterliliğini karşılaştırabilecek durumdadır. Bu dönemde düzenli olarak aldığı cep harçlığın bir kısmını biriktirmesini teşvik etmek için istediği bir şeyi hedef olarak onunla birlikte belirleyebilirsiniz. Bu yaş grubu için de görsel ve somut yöntemler önemlidir. Yine burada hedefe ulaşacak sürenin çok uzun olmamasına dikkat edilmelidir.
Hedefe ulaşmasının sonu gelmeyecekmiş gibi bir durum yaratmamak adına ilk etapta 3-4 haftayı geçmeyecek süre konabilir. Ancak, bu süre dolmadan parasını harcamak ve hedeflediği yerine o anda parasının yettiği daha ucuz bir şey almak isteyebilir. Kararın kendisine ait olduğunu söyleyerek harcamasına izin verebilirsiniz. Bu şekilde, çocuğunuza, hedefine ulaşmadan önce parasını harcaması, hedeflediği şeye sahip olamayacağı dersini çıkarmasını sağlamış olacaksınız.
Finansal açıdan zor bir dönemden geçiyorsanız, çocuğunuzun bu durumu anlaması gerekir. Sizin sırdaşınız olmadığını unutmadan, basit bir şekilde mesleki sorunlar yaşadığınızı, iş aradığınızı anlatabilirsiniz. Böylece endişeleri azalabilir ve kendini sorunlarınızdan sorumlu hissetmez.
İlk olarak, çocuğa miktarı ne olursa olsun düzenli bir harçlık verilmeli. Bu harçlık da mümkünse haftalık olmalı. Haftalık harçlık, çocuğa plan yapmayı ve sorumluluğu öğretiyor. Peki, hepsini hemen harcarsa? O zaman bedelini ödemeli. Bir dahaki haftaya kadar başka harçlık almamalı.
Okul çağındaki çocuklar için öncelikli olarak çocuğun sorumlulukları ve ihtiyaçlarının listesi yapılmalıdır. Nereye ne kadar harcamalarının olduğunun belirlenmesi ve bir harcama listesinin oluşturulması, çocuğa planlı ve düzenli para harcaması konusunda olumlu mesajlar verir. Harçlığın belirlenmesinde bu harcama listesi örnek alınmalı. Tabii ki çocuğun rutin düzenleri dışında ek ihtiyaçlarının olabileceğini de göz önünde bulundurmak gerekir.
Bu yaş grubundaki çocuklar genel olarak paranın birden fazla işlevi olduğunu kavrayacak yaştadırlar. Paranın kısa ve uzun vadeli hedefler için biriktirilebileceğini anlayabilmeleri için 'fon' stratejisi uygulayabilirsiniz. 'Fon' stratejisiyle 'acil durum fonu', 'eğitim fonu' 'kişisel gelişime yatırım fonu' 'kendime/sevdiklerime hediye fonu' gibi birikim hedefleri koyabilirsiniz. Bu şekilde hem kısa vadeli hem de uzun vadeli hedefler belirleme alışkanlığı edinecektir. İster 5 kuruş olsun ister daha fazla, çocuğunuz harçlığından ne kadar artırabiliyorsa, oluşturduğu 'fon/fonlara' bunu katmasını alışkanlık edinmesi önemlidir. Burada artırma sözcüğü önem taşımaktadır. Burada verilmek istenen mesaj, harçlığın (tıpkı gelir gibi) iyi yönetimi sonucu para artırılabileceği ve biriktirme sonucu istediği bir şeye sahip olabileceğidir.