Arama
El yazması kitaplara nakşedilen geleneksel sanatlar
Kuşaktan kuşağa aktarılarak devam eden, geleneksel el sanatlarımız içinde yaşadığı toplumun bir üyesi olan insan önce mirasçısı olduğu kültürü öğrenir. Ardından da ürettikleriyle o toplumun birikimini zenginleştirir. Peki, dünya üzerinde de önemli etkilere sahip olan geleneksel el sanatları hangileridir? El sanatları nasıl uygulanır? İşte el yazması kitaplara nakşedilen geleneksel sanatlarımız hakkında bilinmesi gerekenler…
🔸Topkapı Sarayı'nda bulunan tarihi tespit edilmiş en eski ebrû 1447 yılına aitti. Osmanlı döneminde birçok ebrûzen yetişmişti. Bu dönemde ebrulu kâğıtlar devlet belgeleri ve resmî yazışmalarda zemin olarak kullanıldı.
🔸 Buradaki başlıca amaç estetik değerlerin yanı sıra tahrifat girişimini engellemektir ki; bugün çek, senet ve kâğıt paralar üzerindeki karmaşık desenlerin mantığı buna dayanır.
🔸Farklı coğrafyalar, kültürler, bireyler ve onların tecrübeleri ebru sanatının gelişmesine katkıda bulundu.
🔸 Ebru; yaşamın kaynağını temsil eden suyun (âb-ı hayat), renklerin dansını temsil eden boyaların ve sanatçının hislerinin bir araya gelmesiyle oluştuğundan her bir eser emsalsizdir ve ikinci kez aynı şekilde üretilemez.
🔸 Her küçük boya damlası sanatçıya pek çok seçenek sunarak bir şaheser ortaya çıkmasına imkân vermektedir. Ebrunun karakteristik özellikleri, seçilen teknikte sanatsal esnekliğe olanak tanımaktadır.
🔸 Kullanılan teknikler aracılığıyla sanatçının en derin hisleri, düşünceleri ve yaratıcılığı ön plana çıkartır.
🔸 Kat veya katı' kelimesinin sözlükteki anlamı 'kesmektir'. Katı' sanatıysa bir kâğıt veya deri üzerindeki yazıyı, motifi veya şekli oyup çıkartarak bir başka kâğıt ya da deriye yapıştırmak suretiyle gerçekleştirilen bir süsleme sanatıdır.
🔸 Bu işi yapana "efşanbür" veya "katta" denir. Kâğıt oyma işi yapılırken eskiler kalemtraş veya nevregen günümüz sanatçıları ise kretuar olarak adlandırılan keskilerden ve küçük kıvrık uçlu tırnak makasından yararlanır.
🔸 Tarihi gelişimi içinde katı' sanatının ilk örneklerini deri kitap kaplarında ve kap içindeki süslemelerinde rastlanır. Katı' sanatı oymaları, eski cilt kapaklarında, murakkalarda, el yazması eserlerde, albümlerde ve hat levhalarında görülür.
🔸 Bunun yanı sıra, bazı yazı çekmecelerinde, manzaralar ve vazolu buketler şeklinde de görülür. Yine katı' levhalarda, şiir albümlerinde ve mecmualarda, hadis ve dua kitaplarında; sülüs, nesih oyma yazı olarak uygulandı.