Vesvese nedir? İbadetlerde vesveseden korunmanın yolları...

Vesvesenin Müslümanlar üzerindeki en büyük etkilerinden biri de gerçekleştirdikleri ibadetlere ilişkin şüpheye düşmesidir.

🔸 Pek çok hadis-i şerifte Peygamberimiz (sav) Müslümanları bu konuda uyarmış; bir kişinin abdest ya da namaz esnasında bazı uygulamaları eksik yapması konusunda kuşku duyması ve evhamlanması da vesvese olarak zikredilmiş ve bu tür hallerden sakınılması, üzerinde durulmaması öğütlenmiştir:

"Abdest (alırken vesvese vermek) için "velehân" denilen bir şeytan vardır. Suyun vesvesesinden sakının."

(x)Tirmizî, Tahâret, 43; İbn Mâce, Tahâret, 49

🔸 Abdest konusunda vesveseye kapılmakla ilgili sorulan bir soru üzerine Peygamberimiz (sav) abdest azalarını üçer kere yıkamayı buyurmuş, abdestin alınışını göstermiş ve şöyle demiştir:

"İşte abdest budur, kim üçten fazla yıkarsa kötü etmiş veya haddi aşmış veya zulmetmiş olur."

(x)İbn Mâce, Tahâret, 48

"Kim, benim şu abdestim gibi abdest alır sonra da vesveseye düşmeden iki rekât namaz kılarsa Allah onun geçmiş günahlarını bağışlar."

(x)Buhârî, Vudû', 28; Ebû Dâvud, Tahâret, 51; Nesâî, Tahâret, 68

(x)🔍 Namaz rekatları, namaz nasıl kılınır? 5 vakit namaz tablosu

Özellikle ibadet ederken, namaz kılarken şeytanın insanın aklına birçok şey getirdiğine ve bu yolla insanı şaşırttığına değinen Peygamber Efendimiz (sav) şöyle buyurmuştur:

"Namaza nidâ edildiğinde (ezan veya ikamet okunduğunda) şeytan geri döner, ezanı duyamayıncaya kadar yellenerek kaçar, uzaklaşır. İkamet bitince döner, kişi ile nefsi arasına vesvese atarak şöyle der: "Şunu hatırla, şunu hatırla, bunu hatırla ... ta kaç rekat kıldığını hatırlayamayıncaya kadar devam eder." Kişi de kaç rekât kıldığını hatırlayamayacak kadar şaşırır."

(x)Buhârî, Ezan, 4; Müslim, Salat, 16,18, 19; Ebû Dâvud, Salat, 30

🔸 Bu tür durumlarda, namazda şeytanın vesvesesine maruz kalan Müslümanların alacağı tedbirler Peygamberimiz (sav) tarafından belirtilmiştir:

"Şüphesiz şeytan Âdemoğlu ile kalbi arasına girer ve kişi kaç rekât kıldığını bilemez. Bu hal adamın başına geldiği zaman (tahiyyata) oturduğunda iki secde etsin."

(x)İbn Mâce, İkamet, 135

"Biriniz namazın rekâtında şüpheye düştüğünde şüpheyi atsın ve şüphesiz bildiği rekâtı üzerine hareket etsin. Eğer namazı tamam ise fazla kılınan rekât nafile olur. Eğer noksan kılmış ise o rekât, namazı tamamlamak için olmuş olur. Namazın sonunda yaptığı iki secde de şeytanın burnunun toprağa sürünmesi için olmuş olur."

(x)Müslim, Mesâcid, 88, 89; Ebû Dâvud, Salat, 190

(x)🔍 Sehiv secdesi nedir, nasıl yapılır?

Fıkıh açısından vesvese kavramı, ibadetlere ilişkin bir durumun yerine getirilip getirilmemesi ya da gerektiği şekilde yapılıp yapılmaması konusunda şüphelenmeyi; bunun sonucunda ise uygulamayı tekrarlama halini ifade eden bir tür hastalığa işaret etmektedir.

🔸 Vesvese ile ilgili fıkıh kitaplarında abdest, gusül ve temizlik, namaz, kıraat, talâk, yemin gibi meselelere değinilmiştir.

🔸 İrade dışı bir durumun söz konusu olması halinde ciddiye almamak gerektiği ve Peygamber Efendimizin (sav) uyguladığı ölçülerden sapmamak gerektiği bildirilmiştir.

🔸 Vesveseye kapılanların durumu, Resulullah'a uymak yerine vesveselere boğulup şeytana bağlanmaları ve Peygamberimizin (sav) uygulamalarını hiçe sayacak türde aşırı fikirlere saplandıkları ifade edilmiştir.

🔸 Vesveseye kapılanların, gerçekleştirdikleri uygulamaları bir tür "ihtiyat" olarak kabul ettiklerine işaret edilmiş ve bu tür görüşlerin de Peygamberimizin (sav) yolundan sapmak ve şeytanın yolundan gitmek anlamına geldiği belirtilmiştir.

(x)🔍 Peygamberimiz insanlarla nasıl iletişim kurardı?

Tasavvuf ehlinin, vesvese konusundaki yaklaşımı, şeytandan gelen vesveseye uymanın imana zarar vereceği yönündedir.

🔸 Bu vesveselerin etkisinden korunanların ise imanda selamete erecekleri belirtilmiş; bu anlamda Sehl et Tüsterî vesvesenin hem imanın başı hem de sonu olabileceğine dikkat çekmiştir.

🔸 Kuşeyrî, insana malum olan iç uyarıları "insanların iç dünyalarına yönelik hitap" diye tanımlamakta; bu hitabın melekten gelenini "ilham", nefisten gelenine "hâcis" yani dürtü, şeytandan gelenine "vesvese" denildiğini belirtmekte, Allah tarafından kalbe atılanına ise "Hakk'ın hâtırı" adını vermektedir. Şeytandan gelen vesveselerin insanı günaha sevk ettiğine işaret etmektedir.

🔸 Gazzalî ise bazı sözde sufilerin uygulamalarına değinmiş; onların "Allah'ın kulların amellerine ihtiyacının olmadığı", "Allah katında şeklî davranışların değil kalp temizliğinin, O'na duyulan muhabbet ve marifetin önemli olduğu" gibi söylemleri öne sürerek vesveseye kapıldıklarını belirtmiştir.

🔸 Şeytanın dinin temel konularında şüpheye düşürmek için akıllara bazı konularda saptırıcı sorular getirebileceğine değinen Gazzalî, bu tür durumlarda "Âmentü billâhi ve resûlihî" demeyi öğütleyen hadisi nakletmiş ve böyle vesveseler hissedenlerin iman ve teslimiyet içinde olmalarını, ibadet ve geçimleriyle meşgul olmalarını tavsiye etmiştir.

🔸 Gazzalî, bu durumun psikolojik boyutuna da değinmiş; nefsani tutkularının peşinden gidenlerin artık Allah'ın değil tutkularının kulu olduklarına işaret etmiştir.

(x)🔍 İslam'da tasavvufi düşüncenin tarihi gelişimi...

Vesvese, modern psikolojide obsesyon olarak ele alınmış; kişiyi tedirgin eden, benliğe yabancı, şuurlu gayretle kovulamayan, tekrarlayan düşünceler olarak tanımlanmıştır.

🔸 Vesveseli olan kişiler çoğunlukla dışarıdan fark edilmezler ancak bu kişiler, kendileriyle adeta savaş halindedirler ve sürekli huzursuzlardır.

🔸 Vesvese sahibi bireyler, bu düşüncelerin saçma ya da mantıksız olduğunu bilseler bile bu konuda iradeleri üzerinde kontrol sağlayamazlar.

🔸 Bu kişiler, düşüncelerinin sürekliliği nedeniyle kaygı düzeyleri artan, kompülsiyon adı verilen davranışları yapmaktan kendilerini alıkoyamayan insanlardır.

🔸 Bu durum da kişinin hayatını, sağlığını ve psikolojisini doğrudan etkilemektedir. Bu konuda uygulanan başat tedavi yöntemi ise bireyin farkındalığının arttırılmasıdır.

(x)🔍 Prof. Dr. Sefa Saygılı'nın vesvese ile ilgili yazısını okumak için tıklayın.