Endülüslü Müslüman bilim insanları ve buluşları
Günümüz İspanyasında yaklaşık 700 yıl varlığını sürdüren, Müslüman bir devlet olan Endülüs, yetiştirdiği alimlerle bilim tarihine yön verdi. Avrupa'da cerrahlığı sadece berberlerin ve kasapların yapabildiği bir dönemde, bu Müslüman alimler, yeni cerrahi aletleri bulup günümüzde dahi kullanılabilecek bilimsel yeniliklere imza attı. Uçan bir makine keşfeden Abbas ibn Firnas'tan ilk ecza kitabını yazan İbnü'l Baytar'a, ilk cerrahi aletleri icat eden Zehravi'den göz hastalıkları hakkında önemli bilgiler veren El Gafiki'ye kadar pek çok Endülüslü Müslüman bilim insanı çalışmalarıyla Batı'yı etkiledi. Peki, Endülüslü Müslüman bilim insanları ve buluşları nelerdi?
Kuvarstan taşından kristal yapmayı ve kristal kesimini bilim insanlarına tanıttı. Devrin hükümdarı olan I. Muhammed'e daha önce benzeri bulunmayan menkane adı verilen bir saat takdim etti.
Abbas ibn Firnas'in uçan bir makine geliştirmesi ona en büyük ünü kazandırdı. Bu makine ile çöl gölgelerinde birkaç başarılı uçuş gerçekleştirdi. Kurtuba'daki meşhur iki uçuşu öncesinde tasarımını geliştirmiş oldu.
852 yılındaki ilk uçuşunda tahta çıtalarla gerdirilmiş bol bir pelerini kendine sardı. Kurtuba Ulu Camisi'nden atlayarak kanat vazifesi gören peleriniyle planör gibi aşağıya süzüldü. Başarısızlıkla sonuçlanan bu girişimden düşüş hızı yeterince kesildiği için önemsiz yaralarla kurtuldu. Fakat bu giriş sayesinde tarihte ilk kez paraşütle atlayan kişi oldu.
Bir sonraki tasarımı o döneme eserlerde yer alan bilgiye göre büyük kanatlardan oluşan bir makine icat etti. Bu sayede yaklaşık bin iki yüz yıl önce, yetmişine yakın Abbas ibn Firnas, ipek ve kartal tüyleri kullanarak uçmaya yarayan bir makine yaptı. İkinci denemesinde yaklaşık on dakikada havada kalmayı başaran İbn Firnas, yere çakıldı ve bir omuru kırıldı. Bu deneyim sonrasında İbn Firnas, kuyruğun kuşların yere konmasında oynadığı rolü anlayarak yakın arkadaşlarına kuşların normalde kuyruk kökünün üzerine indiğinden, kendisinin kuyruğu olmaması yüzünden bunu başaramadığından bahsetmişti.
Bugün bazı Arap ülkelerinde bulunan havaalanları, hava üsleri ve eğitim merkezleri onun adını taşır. NASA da, Ay'da bulunan 89 km çapındaki bir kratere, onun bilim dünyasına sunduğu katkıların bir gereği olarak İbn Firnas adını verdi.
Tıp dünyasındaki birçok ilke imza atan Zehravi, cerrahinin atası olarak kabul edilir. Zehravi sayesinde cerrahi müstakil bir bilim dalı haline geldi. Kendi dönemine kadar başarılamamış ameliyatları yaptı, yeni metotlar ve cerrahi aletler keşfetti.
Kurtuba yakınlarındaki Medinetüzzehra 930 yılında doğan Zehravi, eğitimini de Kurtuba'da aldı. Yazdığı et-Tasrif adlı otuz bölümden oluşan tıp kitabı 17. yüzyılda Avrupa'daki tıp fakültelerinde ders kitabı olarak okutuldu. Bu kitapta cerrahide kullandığı aletlerin tariflerinin yanında resimleri de bulunur. Yaklaşık 200 cerrahi aletin çoğu daha önce hiçbir ameliyatta kullanılmadı.
Gerçekleştirdiği diğer ilkler ise şöyle; ilk defa fıtık ameliyatını gerçekleştirdi ve ameliyatlarda kendine has anestezi metodunu uygulamaya soktu. Kedi bağırsağını, vücut içi yaraları dikmede ilk defa kullandı. Bugün ameliyatlarda yaraları dikmek için kullanılan bağırsaktan yapılmış iplikler, Zehravi'den günümüze geldi. Toz haline getirerek karıştırdığı ilaçları, kapsül benzeri, hayvan bağırsağından yaptığı küçük keseler içinde hastalara sundu.
