Kadim el sanatı: Çömlekçilik
Kültürümüzde önemli bir yere sahip "toprak" ile yapılan bir sanat olan çömlekçilik, geleneksel el sanatlarımız açısından oldukça değerlidir. Geçmişten bugüne usta-çırak ilişkisi ile devam ettirilen bu sanat, günümüzde az sayıda usta tarafından yaşatılmakta ve ne yazık ki çırak yetişmemesi nedeniyle unutulmaya yüz tutmaktadır.
◼ Türkiye'nin somut olmayan kültürel miraslarından olan ve el sanatları geleneğinde önemli bir yere sahip olan çömlekçilik, oldukça uzun bir geçmişe dayanır.
◼ Zaman içinde gelişen tekniklere sahip olan bu sanata dair örnekler eşyanın yapıldığı dönemi, dönemin kültürel değişimlerini, günlük hayatını, ticari hayatını ve teknolojik düzeyini yansıtır. Böylelikle sanat tarihçi, arkeolog vb. araştırmacılar için önemli veriler oluşturur.
◼ Çamur haline dönüştürülen killi toprağın elle veya çömlekçi çarkında biçimlendirilmesiyle üretilen testi, kase, küp ve vazo vb. eşyalara çömlek denir.
◼ Çömlek yaparken kilin içindeki taşlar ayıklanır. Ardından kil suyla karıştırılır ve hamur haline getirilir. Elde ya da çömlekçi çarkında şekillendirilir, sırlanır ve fırına verilir.
◼ Çömlekçiliğin göçebe toplulukların yerleşik yaşama geçişiyle başladığı yapılan araştırmalardan anlaşılır. Anadolu'da rastlanan ilk çömlekler, neolitik döneme M.Ö 8000'li yıllara tarihlendirilir.
◼ Çömleklerin ilk örneklerinin sargı-dolama usulüyle elde şekillendirildiği düşünülürken pişirme işleminin de ateşte yapıldığı anlaşılır.
◼ M.Ö. 3000'lerde çömlek çarkının ortaya çıkmasıyla çark ile biçimlendirme de başlar. Anadolu'da ilk çarklı çömleğe ait bulgular, yaklaşık beş bin yıl önce ilk kez Kayseri civarlarında, Alişar'da, Boğazköy'de ve Truva'da karşımıza çıkar.
◼ Sonraki süreçte çömlekçilik hızla gelişerek günlük hayatın her alanında kullanılmaya başlanır. Tarihi süreç içerisinde bu sanatın teknikleri gelişir ve çömleklerin üzerine pişmiş topraktan figürler işlenir. Sonraki dönemlerde üzerlerine boya ile resim yapmaya başlanır.
◼ Antik Yunan aracılığıyla Roma'da yayılım gösteren çömlek kültürü, Roma ve Bizans üzerinden günümüze kadar gelir. Türklerin Anadolu'ya gelişiyle çini sanatıyla eş zamanlı olarak çömlek sanatı da gelişim gösterir.
ÇÖMLEK SANATININ ÇEŞİTLERİ
Geleneksel çömlekçilik
◼ Genellikle dünyanın her yerinde kullanılan bu yöntemde kil çamuru elde şekillendirilerek güneş ya da fırında pişirilir. Basit bir tasarıma sahip olan bu tür çömlekler genellikle günlük kullanım için tasarlanmıştır.
Seramik
◼ Kilin pişirilmesiyle oluşturulan sert bir malzeme olan seramik, günlük ve dekoratif amaçlı kullanılır.
