Sanatın İslam ile buluşması
Toplumlar, hayal gücü ve sezgileri sayesinde en basit ve temel malzemeleri kullanarak her dönem sanat icra etmişlerdir. İnsanlar, en esaslı ihtiyaç ve ayrıcalık olan sanat dallarını icra ederken de dini temel almışlardır. Sanatın oluşumunda en etkili unsurlardan biri şüphesiz inançtır. İslam sanatı da buradan esinlenerek birbirinden eşsiz eserler üretmiştir.
HAT ÇEŞİTLERİ
🔸 Hat sanatının "aklam-ı sitte" denilen ve bugün sıklıkla kullandığımız fontları anımsatan sülüs, nesih, rik'a gibi çeşitli yazı stilleri vardır. Bu yazıları birbirinden farklı kılan başlıca etken, kullanılan kamış kalemlerin kesim şekli ve ağız genişliğidir.
🔸 Nesih, küçük olması ve çok fazla yer kaplamaması sebebiyle özellikle kitap yazımında en sık kullanılan yazı stilidir. Sülüste ise nesihe göre daha genişçe bir kalem kullanılır.
🔸 Sanat geleneğinde ümmü'l hat yani yazıların annesi olarak adlandırılır. Rik'a ise Osmanlı Devleti tarafından gündelik hayatta kullanılmak üzere geliştirilen pratik bir yazı çeşididir.
OSMANLI HATTATI MEHMED ŞEVKİ EFENDİ
🔸 Osmanlı devrinde yaşamış olan Mehmed Şevki Efendi, hat sanatının büyük üstatlarından sayılır. Dayısından almış olduğu eğitim sayesinde sülüs, nesih ve rik'ayı öğrenir. Daha sonra "Şevki Mektebi" diye anılan günümüzde hala sıkça kullanılan bir üslup geliştirir.
🔸 Hayatının sonuna kadar sanata olan ilgisini kaybetmez ve talebeler yetiştirmeye devam eder. Usta hattat, öğrenci yetiştirmekte oldukça hassastır. Öyle ki, gereken ilgiyi gösteremeyeceğinden korkarak hayatının belli bir döneminden sonra on talebeden fazla kişiye eğitim vermez. Bu durum Osmanlı Devleti'nde hat sanatına gösterilen özenin bir göstergesidir.
🔸 Osmanlı'da hat sanatına bu kadar ilgi gösterilmesinin başlıca sebebi muhakkak Kur'an'a karşı duyulan muhabbet ve saygıdır. Hattatların yazıya olan ilgisi bütün İslam alemi tarafından bilinir.
MİNYATÜR SANATI
🔸 İlk çağ medeniyetlerinden itibaren örneklerine rastlanan minyatür sanatı, genellikle kitaplardaki spesifik konuları açıklamak için sayfaların kenarlarına suluboya ve altın, gümüş yaldızla yapılan resimlerdir.
🔸 Minyatürler ışık-gölge oyunları sayesinde derinlik algısından arındırılmış iki boyutlu görsellerdir. Minyatür, özellikle Selçuklular, İlhanlılar ve Osmanlılar gibi Türk İslam Devletleri eserlerinde sıkça rastlanan bir alandır. Nakkaş Osman, Levni, Nakkaş Nigari, Matrakçı Nasuh Osmanlı döneminin en başarılı minyatür sanatçılarındandır.
TEZHİP
🔸 Sözlük anlamı "altınlamak" olan tezhip, altın manasındaki "zehep" kökünden gelir. Müslümanlar tarafından en çok kullanılan süsleme sanatıdır.
🔸 Bilhassa hat levhalarının ve kitapların kenarlarını süsleyen tezhibin ana malzemeleri boya ve altındır. Bitki figürleri başta olmak üzere birçok motif müzehhibin hayal gücü ile kağıda aktarılır.
🔸 Günümüzde hala ilgi duyulan ve birçok sanatçının yetiştiği tezhip alanının önde gelen isimleri arasında Şah Kulu, Kara Mermi ve Ali Üsküdari vardır.
Müzehhip ne demek?
Süsleme sanatçısı
MİMARİ
🔸 İlk dönemlerde çevre kültürlerden etkilenen İslam mimarisi zamanla olgunlaşır ve kendine has bir üslup kazanır. Camiler, medreseler, saraylar ve şehirlerdeki yapılarda net bir şekilde görünen İslam mimarisi, kendine özgü tasarımları ile dikkat çeker.
🔸 İslamiyet'in ilk dönemlerinde yeryüzünü mescit olarak kullanan Müslümanlar, zamanla bir arada ibadet edebilmek için camiler inşa ederler. İslam medeniyetinin yükselmesi ile şehirler, camiler etrafına kurulmaya başlar. Böylece cami merkezli şehircilik anlayışı gelişir.
