Sinemada Kuleşov ve Vertigo Etkisi
Sinema, icat edildiği dönemden bugüne, yönetmenlerin bulduğu çeşitli teknik ve sanatsal keşiflerle gelişim gösterir. Rus yönetmen Kuleşov'un icat ettiği "Kuleşov Etkisi" ve gerilim filmleriyle tanınan Hitchcock'un mucidi olduğu "Vertigo Etkisi", sinemayı kamera ve kurgu tekniği anlamında farklı bir boyuta taşır. Artık sinema, sadece görünenin seyirciye aktarılmasının dışına çıkarak sınırlarını aşacak ve sinema dili, yeni bir anlam kazanacaktır.
SİNEMADA KURGU
🔸 Bir filmin, farklı zaman ve mekanlarda çekilen görüntülerinin belirli bir uyum ve anlam bütünlüğü içerisinde birleştirilmesine kurgu veya montaj denir.
🔸 Sinema tarihinin ortaya çıktığı 1800'lerin sonlarından itibaren kurgu da kullanılmaya başlar. Kurgunun teknik amacı, çekim hatalarını ya da oyuncuların yanlışlarını kesmek, çekimleri birleştirerek devamlılığı sağlamak, anlamlı bir bütün haline getirmektir.
KURGUDA SANAT
🔸 En basit tabiriyle kesme ve birleştirmeden meydana gelen teknik boyutunun ötesinde kurgunun sanatsal ve estetik yönü de bulunur.
🔸 İşte tam da bu noktada "Kuleşov ve Vertigo Etkisi" sinemada film kurgusunu ve sinema tekniğini farklı bir boyuta taşıyarak sanata dönüştüren iki önemli efekt olarak karşımıza çıkar. Bu efektler, kendilerinden sonraki yönetmen ve kurguculara yol gösterecek önemli adımlardır.
KULEŞOV ETKİSİ
🔸 Rus sinema kuramcısı Lev Vladimiroviç Kuleşov, "Kuleşov Efekti" olarak bilinen kurgu çalışmalarını gerçekleştirir ve böylece sinema tarihinde önemli bir yere sahip olur.
🔸 Sovyet yönetmenlerin kurgu anlayışının temelini atan Kuleşov efekti şöyledir: Öncelikle kameraya bir kase çorbanın görüntüsü ve bir adamın ifadesiz yüzü yansıyarak acıkma hissi uyandırır. Sonrasında ise tabutta yatan bir kişi ile adamın aynı görüntüsünün art arda getirilmesi hüzün duygusunu yansıtır. Böylece görüntülerin sıralanışında gerçekleşen ufak bir değişikliğin seyircide farklı bir algı oluşturduğu keşfedilir.
🔸 Lev Kuleşov, kendisiyle yapılan 1969 tarihli bir röportajda kurgu alanında gerçekleştirdiği bu önemli gelişmeyi şu sözlerle anlatır: "Kurgu masasının gerisinde geçirdiğim uzun saatlerin ve derleme yaparak, bir şeyleri bir şeylere bağlayarak yürüttüğüm çeşitli deneylerin bir sonucudur bu. Şöyle bir şey keşfettim: Bir kareyi başka bir kareyle veya bir kareyi başka iki kareyle birleştirdiğinizde ortaya çıkan sonuç her bir kareye kaydedilen görüntüden fazlası oluyor. Yepyeni bir şey çıkıyor ortaya. Bu karelerin hiçbirinde olmayan bir şey. Artık bunu her filmci biliyor. Peki, bu nedir? Benim icadım mıdır? Felsefede "şans ve gereklilik" şeklinde bir anlayış vardır. Bunun "Kuleşov Efekti" olması bir şanstı. Böyle bir efektin olması ise gereklilikti."
🔸 Böylece Kuleşov efekti, film sanatında yeni bir ifade aracı olarak kullanılmaya başlar.
LEV KULEŞOV KİMDİR?
🔸 Rus film yapımcısı ve film teorisyeni olan Lev Kuleşov, 13 Ocak 1899 tarihinde Tambov'da dünyaya gelir. Moskova Resim, Heykel ve Mimarlık Okulu'nda sanat eğitimine başlar ancak bitiremez. Sinema ile tanışması 1916 yılında bir film şirketinde çalışmaya başlamasıyla gerçekleşir. 1917'de ise ilk filmini yönetir.
🔸 Usta isim, dünyanın ilk film okulu olan Moskova Film Okulu'nun kurucularındandır. 1919'da buradaki ilk film derslerini vermeye başlar. Sinema alanında isminden çokça söz edilen Sergey Ayzenştayn, Vsevolod Pudovkin, Mihail Romm gibi önemli yönetmenlerin hocalığını yapar.
🔸 Özellikle film tekniği konusundaki katkılarıyla bilinen Rus yönetmen, 29 Mart 1970 tarihinde hayatını kaybeder. Sinema dünyasına en büyük katkılarından biri hiç şüphesiz ki "Kuleşov Efekti"dir.
