Abdülhamid tahttan neden ve kim tarafından indirildi?
Sultan Abdülhamid 1909 senesinde iftiralarla dolu bir fetva ile tahttan indirildi. O fetvayı kaleme alan Elmalılı Hamdi Yazır, "Hayatımda yaptığım en büyük hata, Sultan Abdülhamid'in hal'ine karışmamdır" şeklinde pişmanlığını dile getirecek; tarih bu hadiseyi "azim bir hata-yı siyasi" ve "af olunmaz bir hata ve silinmez bir leke" olarak kaydedecekti. Peki, Abdülhamid tahttan neden ve kim tarafından indirildi?
🔸 Hâl' kararını Sultan II. Abdülhamid'e tebliğ etmek için, Ermeni Ayan (Senato) üyesi Aram Efendi; Draç Mebusu Arnavut Esad Toptanî (sonradan 'hizmetlerine mukabil' Paşa yapıldı); Yahudi Selanik Mebusu Emanuel Karasso ve Abdülhamid Han'ın vaktiyle nice iltifatına mazhar olarak Koramiralliğe kadar yükselmiş bulunan Arif Hikmet Paşa'dan oluşan bir heyet teşkil edilmişti.
Fotoğraf: Sultan Abdülhamid'e hâl' edildiğini bildirmeye giden heyetin üyeleri.
İttihatçı yazarlarca dahi "azim bir hata-yı siyasi", "af olunmaz bir hata ve silinmez bir leke" olarak nitelenen bu heyetten Esad Toptanî Sultan'a şöyle demişti:
"Biz Meclis-i Mebusan tarafından geldik. Fetva-i şerife var. Millet seni azl etti (görevden aldı). Amma hayatın emindir (güvencededir)"
🔸 Sultan Abdülhamid bu sözü şöyle düzeltir: "Zannedersem hâl' etti (tahttan indirdi) demek istiyorsunuz. Pekâlâ, buna gösterilen sebep nedir?" diye sordu Abdülhamid.
🔸 Heyetin okuduğu fetvanın ardından bağırarak sordu:
Abdülhamid, hâl kararını tebliğe gelen heyet ile bu konuşmanın ardından tarihe geçecek şu sözleri söyledi:
"Ben 33 sene millet ve devletim için, memleketimin selameti için çalıştım. Hâkimim Allah ve beni muhakeme edecek de Resulullah'tır.
Bu memleketi nasıl buldumsa, öylece teslim ediyorum. Hiç kimseye bir karış toprak vermedim.
Hizmetimi ancak Cenab-ı Hakk'ın takdirine bırakıyorum. Ne çare ki düşmanlarım bütün hizmetime kara bir çarşaf çekmek istediler ve muvaffak da oldular."
Sultan Abdülhamid, şu sözü ekleyerek salondan çıktı:
"Bu memleketi benden sonra 10 sene idare etsinler, 100 sene idare etmiş sayacağım."
🔸 27 Nisan 1909 ile Osmanlı'nın teslim olduğu 31 Ekim 1918 arasında sadece 9,5 yıl vardı ve ne acıdır ki, 10 sene gerçekten de tamamlanamamıştı.
Ulu Hakan Sultan Abdülhamid'e bu sözlerle 32 sene, 7 ay, 27 gün süren saltanatının sona erdiğini bildirilmişti.
🔸 "Hüküm Allah'ındır" sözleriyle durumu kabullenen Sultan II. Abdülhamid'i, hâl edilmekten çok; teşkil edilen heyetin yapısı ve kararın tebliğ şekli üzmüştü.
Sultan Abdülmecid, Abdülhamid'in hâl' edilişini böyle resmetmiş, tablonun adını "Osmanlı'ya veda" olarak isimlendirmişti.
