Amin alayı nedir? Edebiyatın ünlü yazarlarının amin alayları nasıl gerçekleşti?
2019-2020 eğitim öğretim yılı tüm öğrenciler için bugün başladı. 18 milyonun üzerinde öğrenci ve bir milyonu aşkın öğretmen dersbaşı yaptı. Sevinç ve heyecanla birlikte ortaya çıkan tatlı telaşın Osmanlı'da da bir anlamı vardı. Osmanlı döneminde çocukların okula başlaması büyük törenlerle gerçekleşirdi ve çocuklar amin alayları eşliğinde okula gönderilirdi. Çocukların okul korkusunu yenmeye yönelik olan amin alayı törenleri tarihte nasıl yer aldı? Edebiyatın ünlü yazarlarının amin alayları nasıl gerçekleşti?
HALİDE EDİP ADIVAR
Halide Edip, 6 yaşındayken başladığı okul hayatına dair yaşadığı "amin alayı" törenini şöyle anlatır:
"Altı yaşındayım. Bir gün evde büyük bir hazırlık başladı. Her taraf silindi, süpürüldü, masalar, koltuklar yerlerini değiştirdi. Evin erkekleri yeni elbiselerini giydiler. Ablama da bana da gayet süslü, ipekli entariler giydirdiler, başımızı örttüler. Meğer komşulara ziyafet verilecekmiş. Gerçekten öğleye doğru kapılar açıldı, eller tespihli, çoğunun başı sarıklı, koca koca efendiler gelmeğe başladı. Yemekler yendikten, kahveler içildikten sonra bütün misafirlerin ellerini öptük. Sonra bizi köşedeki hocanın önüne oturttular. Hoca ile bizim aramızda mini mini, üstü şal örtülü bir rahle vardı. Hoca, rahlenin üstünde duran az yapraklı bir kitabın ilk sahifesini açtı. Şehadet parmağını sahifenin başını kapayan, karışık bir sayfanın üstüne koydu. Biz de bu kalın sesini takip ederek "Besmele" ve "Elif" dedik. Ablam değil amma ben ilk defa o gün okumağa başladım. Çünkü o daha evvel mektebe gittiydi.
Asıl mektebe başlayışım bundan sonra gelir. Çünkü mektepten önce evde okumaya başlamıştık. Bu bakımdan iki defa mektebe başladım sayılır. Bu başlayış ilkinden daha şatafatlıdır. Güneşli bir gün, Beşiktaş'ta Uzuncaova ilk mektebin talebesi bizim evin avlusuna dolmuştular. Aşureler yendi, paralar dağıtıldı. O sırada biz de iki örgü saçımızı önümüzde sallandırırdık, başımıza işleme taktık, çocukların arasına katıldık. Ve hep beraber tabur halinde sokağa çıktık. Büyük çocuklar taburun önünde, "Şol cennetin ırmakları akar Allah deyü deyü!.." diye ilahi söylüyorlar, küçükler de arkada sırası geldikçe "Aaaamiiin!" diye bağırıyorlardı. Ablam ilahicilerin, ben amincilerin arasındaydım. Arkadaşlarım âmin derken açılan ağızlarına bakarak onlar gibi bağırmaya çalışıyordum. Böylece âminler diyerek, ilahiler söyleyerek Beşiktaş sokaklarının tozunu kaldıra kaldıra mektebe vardık..."
Yahya Kemal de mektebe başlayışını şöyle anlatır:
"Mektebe başlayışım yapılagelen geleneğe tamamıyla uygun oldu. Erkenden birinci öğretmen Sabri ve ikinci öğretmen Gani Efendiler bizim selamlığa geldiler; çarşıdan bana salavatlı bir divit, boyundan geçirilir, sırmalı bir cüzdanlık alınmıştı. Gani efendi kalem açtı, divitin mürekkebine batırdı. Bir "Rabbi Yessir" yazdı. Sonra üstüne şeker döktüler, bana o yazının mürekkebini şekerli şekerli yalattılar.
Dışarıda, bahçede, meydanda bekleyen mektep çocuklarına birer külah şeker dağıtıldı. Nihayet bu çocuk kafilesi; "Şol cennetin ırmakları / Akar Allah deyu deyu / Çıkmış Tanrı melekleri / Bakar Allah deyu deyu." ilahisini beraberce söyleyerek yola düzüldüler.
Davetliler vardı, onlar şerbet içtiler, kuşaklarını ve ceplerini şeker külahlarıyla doldurdular, o aralık galiba ürkmeyeyim diye beni bir araba ile ayrı bir yoldan Saat Bayırı'ndan mektebe ilettiler. Annemin hazırlamış olduğu bir şilteyi, muallim Gani Efendi'nin hoca makamı olan kavis, mihrabımsı yerin arkasına koydular. Eğitim dünyasına girişimin ilk günü budur."
