Anadolu'yu İslam yurdu yapan 7 beylik
Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan, 26 Ağustos 1071 Malazgirt Savaşı'nın zaferle sonuçlanmasının ardından bazı Türk beyleri ve kumandanlarından Anadolu'ya akınlar yapmasını emretti. Bu emir neticesinde birkaç yıl içinde Anadolu'nun büyük bir kısmı fethedildi. Anadolu Selçukluları devrinde ve onların yıkılmasından sonra birçok beylik kuruldu. Kurulan bu beylikler Türk-İslâm medeniyetini Anadolu'da yaymaya hizmet etti. İşte Anadolu'yu İslam yurdu haline getiren 7 beylik...
🔸 Germiyanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde Batı Anadolu'da Kütahya merkezli olarak kurulmuş bir beylikti. Germiyanoğulları, Kütahya merkez olmak üzere Kula, Simav ve Denizli çevresinde Yakup Bey tarafından kuruldu.
🔸 Germiyan aşiretinin menşei hakkında çeşitli görüşler vardır. Bu görüşler; Oğuzlar'ın Afşar boyuna mensup bulundukları, Harezmli oldukları ya da Türkmen ve Kürtlerin konfederasyonundan oluşan bir beylik olduğu olduğu yönündedir. Fakat görüşlerden hangisinin gerçeği ifade ettiği kesin olarak tespit edilememektedir.
🔸 14. yüzyılın ilk yarısında Anadolu hakkında değerli bilgiler veren İbn Fazlullah el-Ömerî, seyyah Haydar Uryan ve seyyah Cenevizli Balaban'dan naklen Germiyan hükümdarının Türk emîrlerinin en büyüğü olduğunu, bu emîrlerin memleketlerine hükmettiğini, beyliğin merkezi olan Kütahya'nın büyük bir kaleye, bol mahsul veren köylere ve geniş meralara sahip bulunduğunu, ayrıca beyliğin 700 yerleşme yeri ve pek çok askeri olduğunu yazar.
🔸 Yine Haydar Uryan'dan naklen beyliğin 40.000 atlı askeri bulunduğunu, Cenevizli Balaban'dan naklen de savaş zamanında 200.000 süvari ve piyade askerini tam teçhizatlı olarak çıkarabildiğini belirtir.
🔸 Germiyanoğulları'nın , I.Murad döneminde,Şehzade Yıldırım'ın Germiyan Beyi Süleyman Şah'ın kızı Devletşah Hatun ile evlendirilmesi sonucunda,topraklarının bir kısmını (Simav-Emet-Tavşanlı)Osmanlılara çeyiz olarak bıraktıkları bilinir.
🔸 Beyliğin en önemli özelliklerinden biri mensuplarının ilim ve sanata olan düşkünlükleriydi. Germiyanoğulları zamanında ilmi ve sanatsal faaliyetler Anadolu'yu pek çok açıdan ihya etmişti.
🔸 Bu zamanda yetişen ilim ve fikir adamlarının varlığı, bize Germiyanoğulları beylik merkezinin ne derece canlı bir kültür hayatına sahip olduğunu göstermekteydi. Germiyan beylerinin ilim ve fikir adamlarını korumaları ve onlara değer vermeleri bu ortamın gelişmesini sağlamıştı.
🔸 Bugün Demirkapı Medresesi olarak bilinen Vâcidiye Medresesi ve II. Yakub Bey Medresesi en önemli ilim müesseseleridir. Fıkıh alimi ve aynı zamanda Germiyanoğulları Vakfı'nın mütevellisi olan İshak Fakih'in inşa ettirdiği medrese de bu devirde faaliyet göstermişti.
🔸 Bu medreselerde nakli ilimlerin yanında heyet ve astronomi de okutuluyordu.Germiyan ilinin Osmanlılara geçmesiyle bu dönemde yetişen ilim ve fikir adamları, edebiyatçı ve şairler de Osmanlı idaresinde hayatlarını sürdürmüşler ve eserler vermeye devam etmişlerdi.
🔸 Germiyanoğulları devrinde cami, medrese, çeşme gibi çeşitli mimarî eserler inşa edilmişti. Afyonkarahisar'da çeşmeler, Ankara'da Kızılbey Camii (1299), Denizli'de Süleyman Şah'ın yaptırdığı Ulu Cami (1368) ve Merkez Çeşmesi, Sandıklı'da Çavuş Çeşmesi, Kütahya'da Yakub Çelebi Medresesi, Hisar Çeşmesi, Servi (Çatal) Camii, Kale-i Bâlâ Camii (1377), Kurşunlu Camii (1377), Balıklı Camii, Analıca Camii, Vâcidiye Medresesi, Uşak'ta Kavşit Çesmesi, Kütahya'da İshak Fakih'e ait çeşme mimarî eserlerin en önemlileriydi.
🔸 Böylece bu eserler vasıtasıyla Anadolu'nun gerçek anlamda bir İslam yurdu olması hızlanmaktaydı.
🔸 Selçuklu'nun Ermenek merkezli bir uç beyi olan Karaman Bey, uç bölgelerdeki faaliyetlerine devam etmişti. Kilikya bölgesinde tehlikeli bir sınıra yerleşmiş olan Karamanlılar, yaklaşık 2 asır bu bölgede hüküm sürmüşlerdi.
🔸 Beylik, 13. yüzyılda Anadolu'daki en güçlü Türk beyliği kabul ediliyordu. Bu yüzden Osmanlı Beyliği onlardan ilk başlarda uzak durmuş, iyice büyüyüp güçlendikten sonra Karamanoğullarını kendisine bağlamıştı.
🔸 Sosyal eserlerin inşası bakımından Anadolu beylikleri arasında Karamanoğulları'nın önemli bir yeri vardır. Mahmud Bey'den itibaren Tâceddin İbrâhim'e kadar olan dönemde cami, medrese, köprü, han, zâviye, türbe ve hamam gibi pek çok eser inşa edilmiştir.
🔸 Bunların çoğu sanat değeri olan yapılardır. Niğde'de Ali Bey tarafından 812'de (1409-10) yaptırılan Akmedrese, Alâeddin Bey'in hanımının (I. Murad'ın kızı) Karaman'da 783'te (1381) yaptırdığı Hatuniye (Nefîse Sultan) Medresesi, Alâeddin Bey'in yaptırdığı dört tekke, yirmi bir han ile Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin kabrinin bulunduğu Yeşil Türbe, yoksullara ve yolculara yemek verdirdiği zâviyeler, Karaman'da hisar içinde yaptırdığı bir cami ile bir türbe, inşası 1432'de tamamlanan mescid, dârülkurrâ, imaret, çeşme gibi tesislerden oluşan İbrâhim Bey Külliyesi, Ürgüp'ün Damsa köyündeki Taşkınbaba Camii bu eserlerden bazılarıdır.
🔸 Bunlardan İbrâhim Bey Külliyesi'ndeki medresenin pencere kanatlarıyla Taşkınbaba Camii'nin mihrabı ağaç oymacılığının en güzel örnekleridir. İbrâhim Bey Mescidi'nin çini mihrabı ise çini sanatının bir şaheseri kabul edilmektedir. Yine Tâceddin İbrâhim Bey ile oğulları Alâeddin ve Kasım'ın türbelerindeki alçı işleri bu sanatın en güzel örneği olarak nitelendirilmiştir.
🔸 Kendilerini Selçuklular'ın mirasçısı olarak gören Karamanoğulları, Anadolu'da Türk kültürünün yayılmasında büyük hizmetleri bulunmuştur. Karamanoğlu Mehmed Bey'in, 13 Mayıs 1277 tarihinde Konya'da ünlü dil fermanını yayınlayarak, Türkçenin yeniden devlet dili olmasını sağlaması önemli bir anekdot ve Anadolu'nun Türkleşmesi için atılmış bir büyük bir adımdır.
🔸 Karamanoğulları, Türk tarihi kadar, Türk diline ve kültürüne sahip çıkan beylik olması açısından tarih sahnesinde önemli bir yere sahiptir.
🔍 Selçuklu Sultanı İzzeddin Keykavus kimdir? Şifaiye Medresesi hakkında bilgi...
