Asillerin Asırlık Treni: Doğu Ekspresi
Gardaki yorgun bekleyişler, istasyondaki ayrılıklar, kavuşma noktaları, kondüktörlerin yolculara çağrısı, lokomotiften yükselen duman ve çalan düdük… Tren yolculukları sadece bir seyahat değil aynı zamanda insanın içine doğru bir ilerleyişidir. Nostaljinin en güzel hali olan trenler hep hüzünlü ayrılıkların ve bekleyişlerin noktası olarak bilinse de söz konusu Doğu Ekspresi olunca akla gelen ilk şey ihtişamdır. I. ve II. Dünya Savaşı'nın sembollerinden olan tren, Paris'ten İstanbul'a uzanan yolculuğunda pek çok edebiyatçı, diplomat, asilzade ve casusa konukluk etti.
🔸 I. Dünya Savaşı'nın bitmesinin ardında Doğu Ekspresi tekrar sefere başladı. Savaşı kaybeden Almanya ve Avusturya'nın Münih ve Viyana durakları güzergahtan çıkarıldı. Böylece sefer, Paris, Lozan, Milano ve Venedik üzerinden İstanbul'a 58 saatte varıyordu.
🔸 II. Dünya Savaşı'nın başlaması ile Hitler Fransa'ya girdi ve vagonu içindeki belgeler ile teslim aldı. Almanya'da sergilenen vagon tarihi bir öç alma olayı olup Almanya'nın 1945'te yenilmesiyle tekrardan bu aşağılanmayı yaşamak istemeyen Hitler tarafından yaktırıldı.
ÜNLÜLER GEÇİDİ DOĞU EKSPRESİ
🔸 Doğu Ekspresi seferlere başladığı günden kapatılıncaya kadar pek çok ismi taşıdı. Bunlar arasında Bulgar kralı Ferdinand, Belçika kralı II. Leopold, Fransız Cumhurbaşkanı Paul Dechanel; Graham Greene ve Agatha Christie gibi yazarlar; Mata Hari ve Arabistanlı Lawrence gibi casuslar; Albert Einstein, Mahadma Gandhi, Freud gibi tanınmış kişiler yer alıyordu.
🔸 Doğu Ekspresi hakkında ilginç olaylar da rivayet edildi. Bu anlatımlardan birine göre Bulgar Kralı Ferdinand, suikasta uğrama korkusuyla kendini banyoya kilitledi. Bir diğer efsaneye göreyse Belçika Kralı II. Leopold İstanbul'da hareme sızma amacıyla yola Doğu Ekspresi'ne bindi. Ayrıca Bulgar Kralı I. Boris'in de Bulgar topraklarında treni sürüp aşırı hız yaptığı rivayet edildi.
DOĞU EKSPRESİ'NDE CİNAYET VE BEYAZ PERDE
🔸 Doğu Ekspresi birçok esere de ilham kaynağı oldu. Bunlardan en tanınanı da şüphesiz üç defa beyaz perdeye uyarlanan "Doğu Ekspresi'nde Cinayet" romanı. Meşhur İngiliz polisiye yazarı Agatha Christie, Doğu Ekspresi ile yaptığı bir yolculukta trende yaşanan olaylardan oldukça etkilendi. İstanbul'a vardığında Pera Palas'taki odasında inzivaya çekilerek dünya çapında bilinecek polisiye romanını kaleme aldı.
🔸 Kitabın konusu Doğu Ekspresi'nde işlenen bir cinayeti çözmeye çalışan ünlü dedektif Hercule Pariot'un cinayet sonrasında zor bir karar almasını anlatır. "Doğu Ekspresi'nde Cinayet" 1974, 2001 ve 2010 olmak üzere üç defa beyaz perdeye uyarlandı. Film, son olarak 2017'de Kenneth Branagh' in yönetmenliği ve başrolünü üstlendiği, bünyesinde Johny Deep, Penelope Cruz, Michelle Pfeiffer gibi ünlü isimlerin olduğu kadro ile beyaz perdeye uyarlandı.
🔸 Agatha Christie'nin dışında pek çok yazara ilham olan Doğu Ekspresi, filmler için de gözde mekanlar arasında yerini aldı. Bunlar arasından Amerikalı romancı Graham Greene "Stamboul Train" romanı 1934'te Orient Express adıyla beyaz perdeye aktarıldı. Aynı şekilde ünlü yönetmen Alfred Hitchcock'un, kötü hava koşulları sebebiyle kara saplanan bir tren ve yolcular arasında hatırlanamayan genç bir kadını konu alan 'Kaybolan Kadın' filmi de 1938'de Doğu Ekspresi'nde çekildi.
🔸 Bir başka örnek ise çoğu kişinin severek izlediği James Bond serisinden 1963 yapımlı "Rusya'dan Sevgilerle" filmidir. Filmin başrolünde ünlü aktör Sean Connery, James Bond karakterini canlandırmakta olup Türk casus Kerim ile Doğu Ekspresi'nde yer almaktadır. Doğu Ekspresi hakkında bir başka çalışma da Amerikalı oyun yazarı, şair, ressam John Dos Passos'un İstanbul'da başladığı "Doğu Seyahati" isimli eseridir.
DOĞU EKSPRESİ KADERİNE TERKEDİLİYOR
🔸 1929 Ekonomik Buhranı'nı yaşayan ve sürekli savaşlar geçiren Avrupa'da zamanla Doğu Ekspresi'ne olan talep azaldı. Paris'ten başlayan seferler ilk kez I. Dünya Savaşı ile kısıtlamalara maruz kaldı. II. Dünya Savaşı'ndan sonra trenin güzergâhında yer alan ülkeler arasına sosyalist rejimler de dahil edilince seferler kesintiye uğradı.
🔸 Asırlara şahitlik etmiş Doğu Ekspresi'nin vagonları Karadağ'da satışa sunuldu. Trenin iki vagonu Agatha Christie anısına İngilizler tarafından satın alınırken bazıları Fas Kraliyet Müzesi'nde sergilendi. Kalan vagonlarda ikisi ise Varşova'da çürümeye terkedildi.
