Fatih Sultan Mehmet İstanbul'un fethinden sonra şehri nasıl imar etti?
Tarihin en büyük olaylarından biri 29 Mayıs 1453'te gerçekleşti. Fatih'in büyük dehası ile Hz. Peygamberin hadisinde geçen müjdeli şehir İstanbul fethedildi. Fatih Sultan Mehmet, fetihten sonra ilk iş olarak şehri eskisinden daha iyi duruma getirmek için imar ve iskan faaliyetlerine başladı. Onun bu faaliyetleri sayesinde 1204'te Latinlerin işgaliyle eski parlak günlerini kaybeden İstanbul, Avrupa'nın en büyük şehri haline geldi. Prof. Dr. Halil İnalcık, Fatih'in bütün hükümdarlığı süresince yegane zihni meşguliyetinin, İstanbul'u, imparatorluğunun hakiki merkezi yapmak olduğunu söyler. Peki, Fatih Sultan Mehmet İstanbul'un fethinden sonra şehri nasıl imar etti?
Dördüncü Haçlı Seferi'nde Latinler, Bizans'ı hedef alarak İstanbul'a yöneldi. 1204'te Konstantinopolis'i işgal eden Haçlılar, şehri yağmalayıp, yakıp yıktılar. Bizans tarihçisi Steven Runciman Haçlıların bu işgali için "tarihte İstanbul'daki yağmanın örneği yoktur" der.
Haçlıların bu yağmasından sonra İstanbul, bütün zenginliğini ve dönemindeki ihtişamını kaybetti. Bu işgalin ardından İstanbul uzun bir gerileme dönemine girdi. Şehir adeta köye döndü. Tarihçiler tarafından İstanbul, "büyük bir kısmı boş, yoksullukla perişan olmuş harabe bir şehir" olarak tasvir edilir.
II. Mehmet kuşatma sırasında, Bizans imparatoruna şehri yağmadan korumak için teslim etmesi gerektiğini teklif ve buna karşılık kendisine Mora despotluğunu vadetti. II. Mehmet, şehrin bir harabeye dönüşmesini istemiyordu. Bizanslılar şehri teslim etmeye niyetlenseler de müdafaaya iştirak eden Latinler karşı çıktı.
İstanbul'un fethinin şahidi ve dönemin önemli tarihçilerinden Tursun Bey, II. Mehmet'in şehre girişini şöyle anlattı: "Sultan Mehemmed-i Gazi … Burâka binüp cennet seyr-i cennet ider gibi, ulemâ ve umerâsı ile kalayı teşrif buyurdu. Çün nazar-ı ibret ile İstanbul'un üzerine baktı. Aynı firaset ile gördü ki âb u havâsı ve etrâf-ı dil-küşâsı ve tağ u râğ u sahrâsı bir suret-i hüsnâdır ki, dest-i meşşâta-ı emn ârâyiş virmedüğünden ve âyîn-i dîn-i Seyyidül-mürselîn tezyin itmediğinden zülf-i perçen-i dilber-i nâzenîn gibi müşevveşülhâl ü perişan kalmış idi. Her mühkeme-ü mahfilde 'lem yuhlak müslühâ (şehirlerde bir benzeri yaratılmayan)' şehadetine imân-ı mugallaza zamm iderler. Evvelâ vüzera ve ümerasına ve kullarına ilâm ü ilan itti ki, men ba'd tahtum İstanbul'dur. Ve bunun tasdiki vü te'kidi içün iki berre iki bahre bakar yir ihtiyâr idüp tabâyi-kirdâr, murabbaul-adlâ divâr, felek-i devvâr gibi üstüvâr bünyâd ittürdi."
Fetihten önce, şehirde yaşayan halkın bir kısmı İstanbul'u terk etti, bir kısmı fetih sırasında kaçtı. Fatih Sultan Mehmet, fetihten sonra ilk iş olarak, şehri eskisinden daha iyi duruma getirmek için imar ve iskân faaliyetlerine başladı. Prof. Dr. Halil İnalcık, Fatih'in bütün hükümdarlığı süresince yegâne zihnî meşguliyetinin, İstanbul'u, imparatorluğunun hakikî merkezi yapmak olduğunu söyler.
