İstanbul'u kül eden Beyoğlu yangınında İngiliz elçinin tarihi yanılgısı

1870 yılında meydana gelen yangın büyük Beyoğlu yangını, Osmanlı İmparatorluğu'nda yangın güvenliği ve yangın sigortası için bir başlangıç oldu ve Beyoğlu bugünkü şeklini bu yangından sonra aldı. Beyoğlu'nun yeniden yapılanması, düzenli itfaiye taburlarının oluşturulması, yangın sigortasının yaygınlaştırılması, kâgir binaların sayısının artması, Şişli ve Nişantaşı gibi semtlerin önem kazanması bu yangından sonra başladı. Yangın, pazar günü öğleden sonra Feride Sokağı'ndaki bir evde başladı. Ahşap evler arasındaki çıkıp havanın da çok rüzgârlı olması nedeniyle değişik yönlerde 5-6 kola ayrılarak yayıldı. Söndürme çalışmaları olabildiğince iyi bir şekilde yürütülmesine rağmen, büyük bir alanın yanması engellenemedi. Alevler, Macar'dan ve Tarlabaşı'ndan Taksim'e kadar ilerlemiş, bir ucu Galatasaray Lisesi karşısındaki İstikbal Caddesi tarafına çıkmış, başka bir kol Bülbülderesi'ne inip oradan Papaz Köprüsü ile Emin Bey Camii civarına ve sonra Sururi Mahallesi sınırından Aynalı Çeşme'ye ve İngiltere Elçiliğini de içine alarak yine Galatasaray Lisesi civarına kadar uzamıştı. Diğer bir kol, Kalyoncu Kulluğu tarafından ilerlemiş ve önüne rastlayan binalardan birçoğunu yaktı. Bu kolun ilerlediği sahada İtalyan Elçiliğiyle kâgir ve ahşap 500'den fazla ev ve dükkân yandı. Çoğunluğu ev ve ticarethanelerden oluşturduğu kayıplar arasında otel, gazino, tiyatro ve elçilik binası gibi yapılar da vardı. 6. Belediye Dairesi'nin raporuna göre bu yangında toplam üç bin bina yok olmuş, çeşitli din ve milletlerden 28.689 kişi de yangından zarar gördü. Büyük yangından sonra halk arasında 'Ah Beyoğlu, vah Beyoğlu/ Yandı da gitti kül oldu' şeklinde başlayan ağıtlar, felaketin boyutunun göstergesidir. O tarihlerde, Beyoğlu'nda binaların çoğunluğu ahşap yapılardan oluşuyordu. Özellikle evlerin ekserisi bu malzemeden yapılmıştı. Bu tip evlerde oturanlar, alevler ulaştığı takdirde her şeyin yok olacağını bildikleri için evlerini boşaltıp öncelikle canlarını garantiye aldı. Kâgir binalarda oturanlar ise, yapılarının kâgirliğine güvenerek eşyalarına ve canlarına bir şey olmayacağını düşündü. Özellikle bodrumlara sığınmak suretiyle kurtulacaklarını sandılar. Bu yüzden Beyoğlu yangınında pek çok insan ya yanarak ya da dumandan boğularak can verdi. Binanın kâgirliğine güvenerek yangının dehşetinden kurtulacağını düşünenlere İngiliz elçisi de dâhildir. Elçilik binasının kâgirliğini dikkate alan İngiliz elçisi, pencereleri demir kepenk ve kapaklarla kapattığı takdirde alevlerin içeri giremeyeceğini düşündü; ancak alevler tedbirleri boşa çıkardı ve elçilik binası da tutuşmuş, elçi canını zor kurtardı. Bununla birlikte yangının üçüncü günü sonunda 104 kişinin cesediyle karşılaşıldı. Valide Çeşme, Feride, Sakız Ağacı, Kalyoncu Kulluk, Hamal Başı gibi Beyoğlu'nun en bilinen sokakları tamamen yandı. Yok olan yerler arasında Naum Tiyatrosu, Ermeni Patrikhanesi, Portekiz ve Amerikan konsoloslukları, Britanya Elçiliği, Bon Marche Mağazası, Alman Hastanesi, Luxembourg Oteli, St. Jean Chrysostomos Kilisesi de bulunur. Yangından sonra felaketzedeler, Hüseyin Efendi ve Hekimoğlu bahçelerine, bazı mezarlıklara, Kasımpaşa Deresi'ne, Tatavla (Kurtuluş) taraflarına kaçıp toplandılar. Hemen sonra bu insanlar, Sultan Abdülaziz'in emriyle Taksim'deki Topçu Kışlası'nın boşaltılmasıyla buraya yerleştirildi. Ayrıca, kışlanın karşısındaki Talimhane Meydanı ve Ermeni Mezarlığı'na iki binden fazla çadır kuruldu. Bu sırada afetzedelerin kurtarılabilen eşyaları da bu kışla ve çadırlara nakledildi. Bir taraftan da felaketzedeler için yardım kampanyaları düzenlendi. Bu büyük yangın, 1870'ten itibaren Beyoğlu'nun Taksim-Galatasaray kesiminde geniş, boş alanlar oluşturdu. 1870 sonbaharında, evleri yananlar yaklaşan kış için kiralık ev bulmada sıkıntı çekti. Bu nedenle de büyük bir çoğunluğu kış dönemini yazlık evlerinde geçirdi. 1870'teki yangından sonra Beyoğlu yeniden şekillendi. Beyoğlu'nun yeniden yapılanması, düzenli itfaiye taburlarının oluşturulması, yangın sigortasının yaygınlaştırılması, kâgir binaların sayısının artması, Şişli ve Nişantaşı gibi semtlerin önem kazanması bu yangından sonra başladı. Yangından sonra yeniden yapılanma sürecinde, eskisine göre çok daha kaliteli taş ve döküm demir gibi iyi malzemeden daha sağlam binalar yapıldı. Cepheleri oymalı ve heykelli bina tipleri Beyoğlu'nun hem ana caddesini hem ara sokaklarını süslemeye başladı. Bununla birlikte 2-3 katlı binalar yerine çok katlı apartman türü konutlara geçildi. Düzenli itfaiye teşkilatı, Beyoğlu yangınından sonra kuruldu. Sultan Abdülaziz, yangın güvenlik önlemlerini koordine etmek ve itfaiye teşkilatını kurmak üzere Macaristan'dan Kont Ödön Seçeni İstanbul'a davet etti. Daha sonra kurulan itfaiye alayı yangınlarda kısa sürede büyük başarı kazandı. Bu yangından sonra Osmanlı Devleti'nde sigortacılık da yaygınlaştı. İstanbul'da şube açan yabancı sigorta şirketleri kentin yangın riskini gösteren haritaların çizimine başladı.

İstanbul'u kül eden Beyoğlu yangınında İngiliz elçinin tarihi yanılgısı

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER MAKALELER

Cam karakterli adam

Cahit Zarifoğlu'nun düşünce ve sanat yazıları: Zengin Hayaller Peşinde

Karanlık çıkmazı bahara çeviren duygu: Mutluluk

İbni Kayyim El Cevziyye'den "Nefsimi Nasıl Dizginleyebilirim?"

FİKRİYAT GÜNDEM

Antalya'nın Gazipaşa ilçesi açıklarında 4,6 büyüklüğünde deprem

Halep’te gelecek, tarihe hamile

Zenginlerin gençlik iksirinin çocuklarla bağlantısı ne?

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST