Bir ilmi hazine: Katip Çelebi’nin bilinen eserleri 📚
Hayatı boyunca yeni fikirler üretmenin yanında tarih, coğrafya ve bibliyografya alanlarında önemli eserler veren Osmanlı alimi Katip Çelebi, çağını anlamaya çalışan bir fikir adamımızdı. Kendi tabiriyle bilgisizliği yenmek için savaştı. Kırk sekiz yıl süren ömrüne, Türkçe ve Arapça olmak üzere 23 eser sığdırdı. Bunlardan ikisi ne yazık ki kayboldu. Katip Çelebi'nin bilinen tüm eserlerini derledik.
🔹 Âdem Peygamber'den 1648'e kadar geçen tarihsel olayların bir kronolojisidir. Arapça ve Farsça dillerinde basılmıştır.
🔹 Esere, Mehmet Şeyhî, İbrahim Müteferrika, Şemadanî-zade, Ali tarafından zeyiller yazılmış ve eser İbrahim Müteferrika tarafından ilk iki zeyli ile birlikte basılmış, Farsça, Arapça ve batı dillerine çevrilmiştir.
🔹 Johann Carion'un 1548'de Paris'te yayımlanan Chronique de Jean Carrion adlı eserinin tercümesidir. Katip Çelebi bu tercümeyi Fransız mühtedisi Mehmed İhlâsî ile birlikte çevirmiştir.
🔹 Mütercimler bazı ilâveler ve zeyiller de yapmışlardır. Şinâsi tarafından Tasvîr-i Efkâr'ın bazı sayılarında kısmen yayımlanmıştır. Kâtip Çelebi bu çeviriye yaptığı eklerde Kânunî Sultan Süleyman'dan ve Müslümanların İspanya'dan çıkarılışından da bahsetmiştir. Bu eserin nüshası Konya'da İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi'ndedir.
🔹 Eserde İslamiyet'in yayılışından, Bulgar Devleti'nin çöküşünden, Bizanslılardan, Selçuklulardan, Haçlı Seferleri'nden, İstanbul'un su yollarından, yangınlarından, zelzelelerinden vb. söz edilmektedir.
🔹 Bu eserin nüshası Konya'da İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi'ndedir.
🔹 Kâtip Çelebi'nin tarih felsefesini ve toplum görünüşünü açıklaması bakımından önemli olan bir eserdir. Kısa kısa dört bölümden oluşan bu küçük risalede İbn Haldun'un etkisi açıkça görülür.
🔹 İrşadü'l-Hıyâfâ ila Tarihi'l-yunun ve'r-Rûm ve'n-Nasârâ (Yunan ve Hıristiyan Târihi Hakkında Doğrulukları Gösterme): İslâm tarihlerinde Avrupa ülkeleri hakkındaki eksiklik ve yanlışlıkları telâfi için yazılmış küçük bir kitaptır.
🔹 Kâtip Çelebi'nin birçok batı coğrafya kitabından yararlanarak hazırladığı, İslam coğrafya geleneği üzerine kurulu Osmanlı klasik coğrafya ekolünü değiştiren, Cihannüma adlı eseri Osmanlıların dünyaya bakışlarını değiştirmiştir.
