Mimar Sinan'ın son eseri: Valide-i Atik Külliyesi
Sultan III. Murad'ın annesi Nurbanu Sultan tarafından yaptırılan ve Mimar Sinan'ın son eseri olarak bilinen Valide-i Atik Külliyesi, bina edildiği mahalleye adını vermiş bir külliyeydi. İstanbul'un en huzur ve sükunet yüklü dini yapılarından biri olan Valide-i Atik, asırlar boyunca farklı maksatlarla kullanılmış, toplumsal yönü yüksek, büyük bir külliye idi. Mimar Sinan'ın son eseri: Valide-i Atik Külliyesi'nin bilinmeyenlerini araştırdık.
◾ Sultan II. Selim'in eşi ve III. Murad'ın annesi Nurbânû Vâlide Sultan tarafındna Mimar Sinan'a inşa ettirilen Valide-i Atik Külliyesi 1579 yılında kullanıma açılmıştı.
Nurbânû Vâlide Sultan kimdir?
Venedik kökenli olan Nurbânû Vâlide Sultan 16. yüzyılın önde gelen karakterlerinden biriydi.
◾ 1711 yılında Sultan III. Ahmed'in annesi Gülnûş Vâlide Sultan'ın Üsküdar Meydanı'nda yeni bir külliye inşa ettirmesinin ardından Atik Valide (Eski Valide) diye anılmaya başlanmıştı.
Gülnûş Vâlide Sultan kimdir?
Aslen Yunan kökenli olan Emetullah Rabia Gülnuş Sultan, II. Mustafa ve III. Ahmed'in annesi idi.
◾ Üsküdar'ın "Toptaşı" oalrak anılan semtinde edilen külliye içinde cami, medrese, tekke, sıbyan mektebi, dârülhadis, dârülkurrâ, imaret, dârüşşifâ ve hamam bulunmaktaydı.
◾ Lakin inşa edildiği 16. yüzyıldan itibaren "Toptaşı" semtini içine alan mahalle Valide-i Atik olarak anılmaya başlandı. Kesme küfeki taşı, taş ve tuğla inşa edilen yapı güzelliği ile müminlerin gönlünde taht kurmuş bir külliye olarak hafızalarda yer etti.
◾ Mimar Sinan'ın son eseri olarak anılan Valide-i Atik Külliyesi'nin tam merkezinde Valide-i Atik Camii bulunmakta. Yapının inşaatı 1570 - 1579 yılları arasında devam etti.
◾ Cami mimarisinin en farklı yönlerinden biri klasik Osmanlı üslûbuna ters düşen bir tertiple yapı kitlesinin içinde kalması ve cami duvarlarının içine gömülmesi. Böylece minareler caminin içinden neşet etmiş bir görüntüye sahip olmuş.
◾ Sultan II. Mahmud döneminde camiye hünkâr dairesi ve mahfili ilave edildi. Bu husus caminin padişahlar tarafından ziyaret edildiğinin göstergesi olarak kabul edildi.
◾ Dört kapısı bulunan Valide-i Atik Camii'nin meşhur manzum kitâbesi ahşap bir levha üzerine ta'lik hatla yazılmış. Dış cemaat yerinde bulunan çinilerin bir kısmı yıllar içinde çalınsa da geri kalanlar günümüzde cami duvarlarını süslemekte.
◾ Külliyenin pe çok alim yetiştiren meşhur medresesi, medreselerin kapatılmasının ardından 1963 tarihine dek atıl durumda kaldı. Bu tarihte tamir edilen yapı kısa bir süre sonra yoksulların işgal ettiği bir mekan oldu.
◾ Sonraki restorasyonların ardından İlim Yayma Cemiyeti'ne devredilen Valide-i Atik Medresesi günümüzde aktif olarak kullanılmakta.
