Osmanlı toplumunda en çok okunan 10 kitap
Çoğunlukla internette ve kitapçılarda gördüğümüz "en çok satanlar" listesi kesin veriler sunmasa da hangi kitabın daha fazla okunduğuna dair fikir edinmemize yardımcı olur. Günümüzdeki gibi yayıncılığın henüz gelişmediği Osmanlı döneminde ise en çok okunan kitapları anlayabilmek için birtakım ipuçları olurdu. Bunlar; kitapların kopya sayısının fazla olması, yapılan atıfların çokluğu, tercüme sayısı gibi detaylardı... Peki, geçmiş zamana şöyle bir bakacak olursak, Osmanlı'da en çok okunan kitaplar hangileriydi?
Eserin ayırt edici özellikleri nelerdir?
Eser, yazıldığı dönemden itibaren Osmanlı coğrafyasının hemen her yerinde özellikle Hz. Peygamber'in doğum günlerinde okunmuş, bestelenmiş, çeşitli dillere çevrilmiş ve nazîreleri yazılmıştır. Ayrıca başta Balkanlar olmak üzere çeşitli İslâm ülkelerinde bir ibadet anlayışı içinde mübarek gün ve geceler yanında doğum, ölüm, sünnet, evlenme, askere gönderme gibi pek çok vesile ile okutulmaktadır.
Eserin nüshaları nerelerdedir?
Bu kıymetli eserin Türkçe, Arapça, Farsça, Arnavutça, Boşnakça ve Rumca olan ve her biri Fatih, Lâleli, Süleymaniye, Saliha Hatun, Millet, Nuruosmaniye ve Köprülü kütüphanelerinde muhafaza edilen birçok yazma nüshası mevcut olmakla birlikte bu nüshalardan istifade edilerek hazırlanan birçok modern neşri de bulunmaktadır.
Eseri incelemek ve satın almak için tıklayın
Eser, Osmanlı toplumunda neden çok okunmuştur?
İbrâhim Hakkı Erzurûmî'nin çok yönlü eseridir. Ansiklopedik nitelikte bir eser olan Marifetname, tasavvuf, ahlâk, kelâm ve fıkıh gibi ilimlerle aritmetik, geometri, astronomi, fizyoloji ve psikoloji çok geniş ve farklı disiplinlere yer verdi.
Bu eser geniş konu hacminden dolayı ilk bakışta karışık gözükse de döneminde halk tarafından oldukça rağbet edildi, hatta ezberlendi. Marifetname, aradan uzun yıllar geçse de değerini kaybetmedi. Yazıldığı günden beri çok kıymet verilen bu eserin önemli bir özelliği, didaktik ve sade söyleyiş özellikleri gösteren şiirler içermesidir.
Eserin nüshaları nerelerdedir?
Eserin birçok yazma nüshasının bulunduğu anlaşılmaktadır. Sadece Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki nüshalarının sayısı yirmiyi aşar. Kitabın birçok baskısı yapılmış, Turgut Ulusoy tarafından konuları arasında takdim tehir yapılarak ve bazı kısımları çıkarılmak suretiyle ayrıca Durali Yılmaz – Hüsnü Kılıç ve Faruk Meyan tarafından bugünkü Türkçe'ye aktarılmıştır.
Eser, Osmanlı toplumunda neden çok okunmuştur?
Ebu'l-Leys Semerkandî'nin eseri vaaz ve nasihat kitabı mahiyetindedir. İslami ilimlerin muhtelif dallarında telifte bulunan Semerkandî'nin eserleri Fas'tan Endonezya'ya kadar elden ele dolaşmıştır. Osmanlı'da ise en çok rağbet gören kitabı bu olmuştur.
Eserin ayırt edici özelliği nedir?
Başta Hz. Peygamber'in sözleri olmak üzere selef alimlerinden yapılan rivayetlerle işlenen kitapta akaid, ibadet, ahlâk, Kur'an'ın ve Ramazan ayının fazileti gibi konular anlatılmıştır. Tenbihü'l-gafilin İslâm dünyasında çokça okunmuş, yerli İspanyol Müslümanlarının konuştuğu Aljamia (Aljamiado) lehçesine de çevrilmiştir. Arapça kaleme alınmış bu eserin Türkçe ve Farsça tercümeleri vardır. Eser müstakil olarak Bustânü'l-Arifin ile birlikte pek çok defa basılmış ve Türkçe'ye de çevrilmiştir. Abdülkadir Akçiçek tarafından Gafletten Kurtuluş ismiyle günümüz Türkçesine çevrilmiştir.
Eser nerede muhafaza ediliyor?
Osmanlı döneminde Yahyaoğlu Murtaza tarafından yapılmış bir çevirisi Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.
