Selçuklu’nun başarılı veziri Nizamülmülk’ün Haşhaşilerle mücadelesi
Tarihteki en başarılı devlet adamlarından biri olan Nizamülmülk'ün Sultan Alparslan ile başlayan vezirliği, Melikşah devrinde devam etti. Büyük Selçuklu Devleti'nin askeri teşkilatlanmasını ve siyasi istikrarını; pek çok savaşın kazanılmasını ve isyanların bastırılmasını sağladı. Orduyu Orta Çağ'ın en güçlü ordusu haline getiren Nizamülmülk, Selçuklu'yu yıkmak, liderleri ortadan kaldırmak amacıyla ülkede terör havası estiren Hassan Sabbah ve fedailerine karşı büyük mücadeleler gerçekleştirdi.
Nizamülmülk'ün muhalifleri onun, evlâdının ve adamlarının devlet içinde devlet haline geldiklerini, halkın bunlardan rahatsız olduğunu bildirip Melikşah ile Nizamülmülk'ün arasını açmaya çalıştılar. Bunun üzerine Melikşah, Nizamülmülk'e haber göndererek yetkilerini aştığını ve hükümdarlıkta ortağı haline geldiğini bildirip kendisini vezirlikten azletmekle tehdit etti.
O güne kadar bilgece sözlerle Sultan Melikşah'ı sakinleştiren Nizamülmülk bu defa sert bir üslûpla, yaptığı iyilikleri ve idarî hizmetleri sultana hatırlatıp kendisini vezirlikten azlettiği takdirde tacının ve devletinin yok olacağını söyledi. Melikşah bu gerginliğe rağmen onu görevden almadı.
Bir köyde konakladıkları sırada Nizamülmülk, bir bâtınî fedaisi tarafından öldürüldü. Cenazesi İsfahan'a götürülerek buradaki türbesine defnedildi. Katili bu cinayete azmettirenler arasında Melikşah'ın, Terken Hatun'un ve Hasan Sabbah'ın bulunduğu rivayet edilir.
Ancak bazı kaynaklarda Melikşah'ın Nizamülmülk'ün katlinden dolayı çok büyük üzüntü duyduğu ve yemin ederek olayla ilgili olmadığını belirttiği kaydedilmiştir.
Bâtınilerin öldürdüğü ilk devlet adamı olarak kabul edilen Nizamülmülk'ün ölümünden 35 gün sonra, Sultan Melikşah vefat etti ve Nizamülmülk'ün, kendisinin vezirlikten uzaklaştırılmasıyla taç ve tahtının yok olacağına dair sözleri bir keramet olarak yorumlandı.
Nizamülmülk'ün çocuklarından ve torunlarından bir kısmı Büyük Selçuklulara ve Abbasîlere vezir oldu; diğerleri de önemli devlet makamlarına getirildi.
Devlet kapısının şikâyetçilere daima açık olmasını isterdi. Âlimlere ve sûfîlere saygı gösterir, onları ayakta karşılar ve sohbet meclislerine katılmaktan zevk alırdı.
Mezhep çatışmalarını ortadan kaldırmak istemişti. Nizamülmülk, başta Hasan Sabbah olmak üzere Bâtınilerle askerî, siyasî ve ilmî metotlarla mücadele etti ve bundan dolayı Bâtınilerce baş düşman ilân edildi.
