Sultan Abdülhamid hakkında 7 itiraf
Osmanlı Devleti'nin en kritik döneminde otuz üç yıl boyunca hükümdarlık yapmıştı Sultan Abdülhamid. Başında bulunduğu Devlet-i Aliyye'nin çöküşünü otuz üç yıl geciktirmiş; eğitim, kültür, sanat, mimarî, askerî teşkilat, bilim ve teknoloji sahalarında, birçok hizmet ve yenilik gerçekleştirmişti. Abdülhamid Han hakkında, yerli ve yabancı birçok meşhur kişi, onun ardından itiraflarda bulunmuştu.
Sultan 2. Abdülhamid döneminde Osmanlı Bahriyesi'nde 40 yıl hizmet etmiş olan Woods Paşa, sultan hakkında şu sözleri sarf etmiştir:
"Bana göre Sultan Abdülhamid, gelmiş geçmiş Osmanlı padişahları arasında en müstesna mevkii işgal edenlerden biridir. Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan beri gelen en başarılı hükümdarlardandır. Çok sakin ve gösterişten uzak bir halde yaşardı. Bir meseleye çözüm ararken, mütehassıslarını dinler, ancak onların fikirlerine esir olmazdı. Şehzade iken de akıllı, nazikti ve İstanbul'a gelen seçkin Avrupalılar kendisini ziyaret etmek isterlerdi."
Sultan İkinci Abdülhamid'e muhalif olarak siyasete başlayan ve çok sonraları Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı olan Celal Bayar, o dönem adalet sistemi için şunları yazıyor:
"İkinci Abdülhamid, kendisine muhalefet eden hâkimlere, davaya ve mahkemenin kararlarına karşı hiçbir hareket ve teşebbüste bulunmamıştır. Esasen, adlî ve kazâ hakkına bağlı işlerin sorumluluğunu, Adliye Nâzırı Abdurrahman Paşa'ya bırakmıştı. Sultan, adliye işlerine karışmazdı… İdamlardan da hoşlanmazdı…"
Yedi Kıta
