Türkiye’nin yarım kalan hikayesi: Devrim otomobili
Türkiye'nin ilk yerli otomobil projesinin nasıl ortaya çıktığını biliyor musunuz? Peki ya, "Devrim" adı verilen bu otomobilin nasıl "yarı yolda" bırakıldığını? Sürüş testi sırasında neden "benzin konulmadığını" ya da halen çalışan bu yüzde yüz yerli otomobilin üretiminin hangi güçler tarafından engellendiğini? Bundan 59 yıl önce başlayan "Devrim" serüvenini sizlerle buluşturuyoruz.
1961 yılında başladı her şey. O parlak fikir o gün ilk genç bilim adamı, Profesör Doktor Necmettin Erbakan'dan geldi. İlk iş, yüzde yüz yerli bir motor üretimiydi…
Erbakan'ın imzasıyla, 1956 yılında kurulan Gümüş Motor Fabrikası'nda üretilecekti. İlk adım tamamdı. Genç bilim adamı, Gümüş Motor'un yerli araba üretmesini istiyordu.
Sene 1961. Cemal Gürsel cuntası işbaşındaydı ve Menderes'in idamının üzerinden henüz çok kısa süre geçmişti. Çeşitli firmalarda çalışan 23 tecrübeli Türk mühendisi, kendilerine gönderilen ayrı ayrı mektuplarla "mühim bir konuyu istişare etmek üzere" Ulaştırma Bakanlığı'na davet edildiler.
Mühendislerin bazıları yurt dışında görev yapmaktaydı; ancak mesajı alan herkes "devletin isteği başımız üstüne" diyerek işini gücünü bırakıp Ankara'ya geldiler.
Erbakan, 1960 yılında, Ankara'da yapılan sanayi kongresinde konuştu. O gün, İstanbul Teknik Üniversitesi Motor Kürsüsü öğretim üyesiydi ve olur, dedi.
Dönemin askerlerden oluşan darbeci iktidarı, Erbakan'ın ortaya attığı fikirden hareketle,16 Haziran 1961'de Devlet Demiryolları Fabrikaları ve CER Dairelerinin yönetici ve mühendislerinden 20'sini toplantıya çağırdı. Davetin amacı o gün "Türkler araba yapamaz" fikrini ortadan kaldırmaktı.
Kalburüstü işadamları, dönemin kudretli köşe yazarları ve işini bilen gedikli bürokratlar da o davette yerini aldı. Memleket sorunları tartışılıyordu. Herkes bir şey söylüyor ama bir adım yol alınamıyordu. Yazık ki, "biz yapamayız" diyenler çoğunluktaydı.
Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel söz aldı, "Yaparız" dedi. Emir verdi bir ekip kuruldu. Cumhuriyet Bayramı'na yetişecek şekilde, ilk yerli otomobil hazır olacaktı. Mühendisler, Profesör Doktor Necmettin Erbakan ve Devlet Demir Yolları Genel Müdür Yardımcısı Emin Bozoğlu öncülüğünde, Eskişehir'de kendilerine tahsis edilen bir atölyede çalışmalara başladı.
129 günde sıfırdan yepyeni bir otomobil üretmek hayal gibiydi. Basit bir vinç ve küçük el aletleri dışında, otomobil yapmak için gerekli özel bir makine, tesisat, alet, edevat hiçbir şey yoktu.
Olmadığı gibi, hesapta devlet eliyle yapılan projeye devletin daha doğrusu devlet bürokrasisinin, basının, yani o gün dördüncü kuvvet gibi görülen medyanın tamamına yakını muhalifti.
Daha proje bütçesi onaylanırken bile, "alt tarafı bir otomobil için" denilerek, bütçenin yarısı kırpılmış, "ilk yerli otomobil" için 900 bin lira uygun görülmüştü.
