Türklerin tarihi başkenti Ötüken
Bazı mekanlar milletler için taşıdıkları önem vesilesiyle öne çıkarlar. Ötüken, Orhun yazıtlarının dikildiği, Türk devletlerinin kurulduğu ve Hunlardan itibaren Türklerin ilk yurdu olarak kabul edilen bir şehirdir. Tarihin bilinen dönemlerinden beri Türklerin kutsal merkezi olan bu topraklar, bolluk ve bereketin sembolüdür. Peki, Ötüken'in kelime manası nedir?
Ötüken'in Türkler için önemi
◾ Ötüken,Türkler için oldukça anlamlı bir kavramı ifade eder. Bir mefhum olmasından ziyade ilk Türk topluluklarının yaşadığı, hayat bulduğu ve dünyaya yayıldığı bir bölgedir.
◾ Bu bölge, Türklerin kutsal merkezidir. Türklerin çıkış yeri olması haricinde topraklarının verimli olması, dönem şartları için mühim su kaynaklarına yakınlığı ve çevresinde bulunan Gobi Çölü'nden dolayı düşman saldırılarına kapalı olması bölgenin neden kutsal olduğunu açıklar niteliktedir.
Gobi Çölü
Orta Asya'da, günümüzde Moğolistan sınırları içinde bulunan bir çöldür.
◾ Ötüken'in yaşanabilir hayat koşulları sağlaması hakkında, VAV TV'de yayınlanan "Tarihe Yolculuk" programına konuk olan Doç. Dr. Kürşat Yıldırım şu ifadelerde bulunur:
"Ötüken dediğimiz yer nispeten de bazı bölgeleri ekilip biçilebilen alanlar, su kaynakları daha fazla. Bahsettiğim gibi iki büyük ırmak var Selenge ve Orhun Irmağı. Onun dışında göller var bu bölgede. Onun dışında kuzey tarafı ormanlık. Yani bu bölgeler hem bir devlet merkezi olması yanında aynı zamanda da insanların yaşamı için uygun bir yere benziyor. Moğolistan ve Sibirya'nın diğer bölgelerine göre, hayvancılık bakımından çok müsait. O bölgenin insanı konargöçer. Ot çeşitliliği çok, su kaynakları çok. Alan çok geniş bu da verimli bir hayvancılık yapmaya imkân sağlıyor."
Türklerin yurdu Ötüken nerede?
◾ Ötüken, günümüzde Moğolistan sınırları içerisinde yer alan Orhun Nehri yakınlarındadır. Ormanlarla çevrili olan bu yer, Ötüken Dağı tarafından adeta koruma altına alınmış gibidir.
◾ Burası, Türk tarihinin bilinen dönemlerinden beri sadece bir şehir değil bir merkezdir. Aynı zamanda manevi bir konumu da ifade eder. Bu bölge, Orhun Irmağı'nın aktığı topraklar olarak da kayıtlara geçer.
◾ Türk milleti açısından büyük öneme sahiptir. Orhun Yazıtlarının dikildiği, ilk Türk devletinin kurulduğu ve Hunlardan itibaren yurt olarak da kabul edilen bir coğrafi sınırdır.
Orhun Nehri
Moğolistan sınırları içinde yer alan nehir, kültürel ve tarihi anlamda çok değerli bir su kaynağıdır.
Ötüken'in kelime anlamı
◾ Eski Türkçe bir kelime olan "Ötüken"in ötmek fiilinden türediği düşünülür. -Öt, "rica, rica etmek, dilek, dilekte bulunmak" anlamlarına gelir. Bu sözcüğün hangi anlama geldiği ile ilgili birden fazla görüş bulunur. Türkiye Türkçesi'nde "bir vazifeyi yerine getirmek veyahut ödemek" anlamalarına gelen "öde" kelimesi de yer alır.
◾ Kaşgarlı Mahmut ise elde edilen Doğu Türkçe kaynakları doğrultusunda "Ötüken"in aslında "dua şehri veya dua edilen şehir" manasına geldiğini söyler. Moğol kaynaklarında "Etugen" "yer tanrısı, şaman kadın" manalarına tekabül eder.
◾ Eski Türklerin yaşadığı coğrafya düşünüldüğünde, Çinliler ile bir bağlantı kurulmaması imkansızdır. Geçmişimize dair edindiğimiz bilgilerin birçoğunu Çin kaynaklarından alırız. Bu bağlamda, Doç. Dr. Kürşat Yıldırım şunları söyler:
"Ötüken adı doğrudan Çin kaynaklarında da geçer. Ötüken'in Çince işaretlerle yazılışı var. Bu da mesela çok erken dönemlerden itibaren Çin kaynaklarında geçmektedir."
Ötüken kelimesi hakkında araştırmacıların görüşü
◾ Araştırmacı Saadettin Gömeç, Ötüken'in geniş bir coğrafya olduğu ifadelerinde bulunur. "bu coğrafya ne kadar geniş ise kelime anlamı da bir o kadar çok manalara gelir."
◾ Araştırmacı Fuzuli Bayat ise"Ötüken kelimesinin etimolojisini genellikle dua, talep, istek anlamını karşılayan 'öt' köküne bağlamak daha çok kabul görmüştür." şeklinde meseleyi açıklar.
◾ Araştırmacı Osman Karatay, "eski kaynaklarda Ötüken dışında başka yerler için de 'yış' kullanılır. Bahsedilen çalışmamızda, kelimenin esas anlamını tespitte bize en fazla yardımcı olan da bu anlam çeşnisi olmuştur. Bizim sonuçlarımıza göre, Ötüken özelinde bu kelime 'memleket' anlamıyla kullanılmıştır." ifadelerinde bulunur.
