Arama
İran'daki Türkler: Kaşkaylar
Bugün İran'da yaşayan Türk toplulukları zamanında Kafkasya üzerinden bölgeye gelmiş, kendi gelenek ve göreneklerini büyük bir titizlikle korumuşlardır. İşte, Kaşkay Türkleri de bunlardan yalnızca birine örnektir. Bölgede varlıkları 11. yüzyıla kadar uzanan Kaşkaylar, ne zaman İran topraklarına gelip yurt kurmuşlar? Önce hangi boydan olduklarına ve Fars diyarına nasıl geldiklerine, ardından da tarihi serüvenlerine bir bakalım.
🔹 Kaşkay Türkleri İran'daki kırk milyon Türk nüfusunun, dört milyonunu teşkil eder. Kaşkayların birçoğu Kafkasya üzerinden İran'a gitmiş ve orada kendilerine bir yurt kurmuşlardır. Bu yüzden konuşmaları Azerbaycan Türkçesine oldukça yakındır.
🔹 Kaşkayların bir kısmı İran'ın güneyinde Zagros Dağları eteklerinde, İsfahan, Fars ve Buşehr illerinde yerleşik yaşarlar. Azımsanmayacak bir kısmı ise yaylak ve kışlaklarda göçebe olarak hayatlarını idame ettirir.
Zagros Dağları nerede?
Zagros Dağları, İran ve Irak topraklarında bulunan büyük sıralı bir şekilde konumlanmıştır.
🔹 Kaşkay Türkçesi, güneyabatı yani Oğuz Türkçesi grubuna dahildir. İran'da yaklaşık bir milyondan fazla kişi Kaşkay lehçesi konuşmaktadır. Bu lehçe, Oğuz grubunda yer alan Azerbaycan Türkçesi ile büyük benzerlikler içerir.
🔹 Birçoğu göçebe yaşadığından İran'daki diğer Türkler kadar Farsçadan etkilenmemiştir ancak bölgedeki eğitim dilinin Farsça olmasından mütevellit Kaşkay Türklerinin geneli Farsça konuşurudur.
🔹 Kaşkay Türklerinin bayrağında, Türk bayrağında olduğu gibi ay ve yıldız mevcuttur. Hatta Türk bayrağı mavi bir arka planla Kaşkay Bayrağı olarak tanıtılır.
🔹 Kaşkayların yaşadığı şehirler; Firuzabad, Şiraz, Kazerun, Nurabad, Abade, Şehreza, Semirom, Geçsaran, "Vilayet-i Kaşkayi" olarak isimlendirilmektedir.
🔹 Kaşkayların bir kısmı günümüzde yerleşik hayata geçmişken büyük bir kısmı ise geleneklerine bağlı kalarak kışlaklarda yaşamayı tercih etmiştir.
🔹 Zamanında il yani yurdun başında bulunan hanlar, Firuzabad kentinde yaşamlarını sürdürmekteymişler. Oymak teşkilatları ise diğer Türk illerinde olduğu gibi boylara, boylar obalara ve obalar da ocaklara ayrılmış.
Oymak ne demek?
Eski Türkçe bir kelime olan oymak, "ulusun ayrıldığı bölümlerden her biri" manasını karşılar. "Oymak" sözcüğü, Türkiye Türkçesi dışındaki Altay, Teleüt, Kazak, Kırgız vb. dillerde "aymak" olarak karşımıza çıkar.
🔹 Eski dönemlerde Kaşkay Türklerinin başında, "İlhan" ünvanını taşıyan bir kimse bulunmakta ve vekiline de "İlbeyi" denilmektedir. Yönetimde en etkin kişi "İlbey"idir. Bu iki önemli kişiyi şah seçmektedir.
🔹 Diğer Türk topluluklarında olduğu gibi Kaşkayların törelerine sıkı sıkıya bağlı olmaları, onları bulunduklarını bölgenin en güçlü topluluğu olarak nitelendirilmesi hususunda katkısı fazla olmuştur.