Arama
İran'daki Türkler: Kaşkaylar
Bugün İran'da yaşayan Türk toplulukları zamanında Kafkasya üzerinden bölgeye gelmiş, kendi gelenek ve göreneklerini büyük bir titizlikle korumuşlardır. İşte, Kaşkay Türkleri de bunlardan yalnızca birine örnektir. Bölgede varlıkları 11. yüzyıla kadar uzanan Kaşkaylar, ne zaman İran topraklarına gelip yurt kurmuşlar? Önce hangi boydan olduklarına ve Fars diyarına nasıl geldiklerine, ardından da tarihi serüvenlerine bir bakalım.
🔹 Kaşkayların bir kısmı günümüzde yerleşik hayata geçmişken büyük bir kısmı ise geleneklerine bağlı kalarak kışlaklarda yaşamayı tercih etmiştir.
🔹 Zamanında il yani yurdun başında bulunan hanlar, Firuzabad kentinde yaşamlarını sürdürmekteymişler. Oymak teşkilatları ise diğer Türk illerinde olduğu gibi boylara, boylar obalara ve obalar da ocaklara ayrılmış.
Oymak ne demek?
Eski Türkçe bir kelime olan oymak, "ulusun ayrıldığı bölümlerden her biri" manasını karşılar. "Oymak" sözcüğü, Türkiye Türkçesi dışındaki Altay, Teleüt, Kazak, Kırgız vb. dillerde "aymak" olarak karşımıza çıkar.
🔹 Eski dönemlerde Kaşkay Türklerinin başında, "İlhan" ünvanını taşıyan bir kimse bulunmakta ve vekiline de "İlbeyi" denilmektedir. Yönetimde en etkin kişi "İlbey"idir. Bu iki önemli kişiyi şah seçmektedir.
🔹 Diğer Türk topluluklarında olduğu gibi Kaşkayların törelerine sıkı sıkıya bağlı olmaları, onları bulunduklarını bölgenin en güçlü topluluğu olarak nitelendirilmesi hususunda katkısı fazla olmuştur.
🔹 Kaşkay Türklerinin birçok geleneği ve buna bağlı olarak çeşitli giyim tarzları bulunur fakat en dikkat çeken kadınların giydiği kıyafetlerdir. Kaşkay kadınları kabarık bir elbise giyerler. Bu elbise bellerinden topuklarına kadar uzanır.
🔹 Bunların üstünde giyilen elbiseler, çetken veya gödekçe; başörtüleri ise çarğat olarak adlandırılır. Başörtüleri ince bir bezden yapılır ve saçların bağlanması için kullanılır. Onun üstüne renkli büyük bir şal örtülür. Bu elbiseyi altın, gümüş ve bakırdan bilezikler ve yüzükler eşlik eder. Geleneksel kıyafetin altına giyilen ayakkabıya ise kiva ismi verilmiştir.
↪ Fotoğrafta da görüldüğü üzere Kaşkay kadınları, her türlü törene geleneksel kıyafetleriyle katılım sağlarlar.
🔹 Göçebe yaşam tarzlarından dolayı hayvancılığı meslek edinen Kaşkayların en önemli kazanç kaynağı, koyun yününden yaptıkları el dokuması halılarıdır. Bilhassa kadınlar bu hünerleri düğünlerde ve şenliklerde sergilemeyi tercih ederler.
🔹 Göçebe Kaşkay kadınının en büyük hüneri, çok geniş ve büyük olmayan küçük ebatta, hafif halılar dokumaktır. Dolayısıyla hafif halılar dokumak da onların göçebe hayatları kolaylaştırmaktadır.
🔹 Kaşkaylarda diğer Türk topluluklarında olduğu atın yeri oldukça önemli ve büyüktür. İçlerinde ata karşı sonsuz hürmet ve sevgi beslerler. Bundan ötürü hayatlarında en iyi ata sahip olmak için adeta yarışırlar.
🔹 Kaşkay Türklerinde, "At eşittir Kaşkayi, Kaşkayi eşittir at" diye bir söylence dahi mevcuttur. Kaşkaylar küçük yaşta ata binmeyi öğrenirler ve atla birlikte büyürler.
🔹 Sonuç olarak İran'da yaşayan Kaşkay Türkleri, göçebe bir hayat sürdürdüklerinden has Türklük özelliklerini kaybetmemişler aksine koruyarak günümüze ulaştırmışlardır.