Arama
Divanü Lügati’t-Türk’te sosyal hayatı anlatan kelimeler
Türk dilinin bilinen en eski sözlüğü olma özelliğine sahip Divanü Lügati't-Türk, yazıldığı dönemin Türk toplulukları ile ilgili önemli ayrıntılara yer veren bir şaheser. Eser bilindiği gibi yalnızca sözcük değil, Türk topluluklarının yaşam biçimlerine, sosyal hayatlarına, örf ve adetlerine dair de ayrıntıları barındırıyor. Peki, Türk kültürü hakkında Divanü Lügati't-Türk'te yer alan kelimeler ve bunların içerdiği anlamlar nelerdir? İşte bu kelimeleri sizler için derledik.
"Ögreyük" kelimesi Divan'da bir kez, madde başı olarak yer alır. Kaşgarlı, kelimeyi "adet" olarak Arapçaya çevirir.
Ögreyük adet "birtakım kalıplaşmış davranışlar" anlamında kullanılmıştır ve yaptırım gücü töre kadar kuvvetli değildir.
Eserde "çuwı" kelimesi, "Hotan töresince hakandan iki seviye aşağıda bulunan kimselere verilen bir unvan" olarak verilmiş. Bunu ise "Türklerin bir töresidir" diyerek açıklamış.
"Adet ve görenek" kelimeleriyle Kaşgarlı tarafından açıklanır. Eserde kaz maddesi açıklanırken şu şekilde bir bilgi verilir: "Mecusiler yılda bir gün buraya gelirler ve onun öldürüldüğü yerin çevresinde ağlarlar. Kurban keserler ve kurban kanını onun kadının üzerine dökerler. Onların adeti budur."
Sözlükte "xumaru" kelimesi, "hatıra (tezkire) olan bir mal" biçiminde Arapçaya çevrilir ve "bu, Türklerin adetidir" denildikten sonra şu örnek verilir: "Büyüklerden birisi öldüğünde, malından en iyi bir parça hakan için ayrılır. Bu mala xumaru, yani andaç, hatıra denir."
Bu maddeden Türklere dair önemli bir gelenekle karşı karşıya kalmaktayız.
Eserde yer alan "biste" kelimesi şöyle açıklanır: "Tüccarı evinde konuk olarak ağırlayan kişinin adıdır. Tüccar onun evine yerleşir ve o da tüccarın mallarını satar, koyunlarını güder ve evde kaldığı sürece tüccarı ağırlar. Tüccar evden ayrılırken biste, koyunların yirmide birini alır. Bu, Tuxsı, Yagma ve Çigil kavimlerine ait bir töredir. Buna doğrudan tanık oldum."