Arama
Mehmet Akif Ersoy'un ahlak anlayışının temelleri
Osmanlı Devleti'nin son döneminde yetişen önemli bir fikri ve edebi şahsiyet olan Mehmet Akif Ersoy, bütünlüklü ve etkileyici tahlilleriyle öne çıkan bir düşünce adamıdır. Eserleri, milli kültürümüzün temel değerlerini belirleyerek önemli bir katkı sunmuştur. Türk insanının manevi dünyasını tarihi derinlikte milli bir şuur içinde yorumlayan şair; İslam dünyasında da söz sahibi bir ilim adamı olarak bilinir. Akif'in günümüzde bile İslam dünyasına ve Türk kültürüne yönelik öneri niteliğindeki eleştirileri, hala büyük bir önem taşımaktadır.
◼ Mehmet Akif Ersoy, bir milletin ahlaki değerlerinin yitirilmesini ölümle aynı değerde bir durum olarak ifade eden bir şairdir. O, medeniyetin varoluşunu ve devamlılığını, dini temellere dayalı ahlaki değerler ve erdemlerle ilişkilendirir.
Oyuncak sanmayın! Ahlâk-i millî rûh-i millîdir;
Onun iflâsı en korkunç ölümdür: Mevt-i küllidir.
◼ Akif'i en çok sinirlendiren şey, vatan ve millet gibi kutsal değerlerine yapılan hakaretlerdi. Bu tür durumları asla affetmezdi. Ayrıca, içine attığı dertleri kimseye anlatmaz, kendi içinde çözerdi.
◼ Hasan Basri Çantay'ın naklettiğine göre, Samih Rifat Bey, Akif'in pek sevmediği bir kişiyi onunla barıştırmak amacıyla Akif'in olduğu yere getirmişti. Ancak Akif, bu kişiyi görür görmez sert bir tepki gösterdi ve asla geri çıktığı o ortama dönmedi. Daha sonra Basri Çantay, Akif'e bu davranışının doğru olmadığını söylediğinde, kendisinin verdiği cevap şu şekilde aktarır:
Evet, ayıp ettim. Samih buna meydan vermeyecekti. Benim o adamla zorum yok. Fakat mukaddesatıma sövdü o. Basri, Basri, o, benim evladımı öldürseydi belki affederdim. Hanümânımı söndürseydi yine affedebilirdim. Daha ileri gideyim. Alâ meleinnas (insanlar arasında) benim yüzüme tükürseydi yine geçebilirdim, madem ki bana gelmiştir ve onu aziz bir dostum getirmiştir. Fakat o, benim mukaddesatıma sövdü, mukaddesatıma sövdü! (Bkz.Hasan Basri Çantay, Âkifname (Mehmed Akif), 28-29)
◼ İslam düşüncesinin temelinde, yaratılana yüklenen sorumluluklar vardır. Ahlaki davranışlar ile sorumluluk bilincine dayalı tutum ve davranışlar aynı kategoride ele alınmaktadır. Yani ahlaki değerler ile sorumluluk kavramı, aynı çatı altında kabul edilmektedir. Bu nedenle ahlaklı veya kişilikli bir insan, sorumluluklarını yerine getiren, görev bilinciyle hareket eden biri olarak değerlendirilebilir.
◼ Akif, hayatı boyunca her zaman farkında olduğu sorumlulukların gerektirdiği doğrultuda davranmış, bu bilinçle hareket etmiştir. Milli mücadele döneminin zorlu şartlarında bile topluma, eserleri ve davranışlarıyla örnek olmuş, sorumluluk duygusunu ahlaki bir görev olarak kabul ederek halkı aydınlatmaya çalışmıştır.
MEDENİYETİN DAYANDIĞI TEMEL UNSUR: AHLAK
◼ Akif'in ahlaki erdemlerde en önemli değer olarak kabul ettiği dürüstlük kavramı, günümüz eğitim sisteminde bireylere kazandırılması hedeflenen amaçlarla örtüşmektedir. Onun dürüstlük anlayışının içinde; Allah'ın emirlerine karşı duyulan sorumluluk temel düsturlardan biridir.
◼ Akif'in vurguladığı temel nokta, İslâm'ı bir ahlâk dini olarak görmesidir. Akif, Allah inancının, korkusunun ve güçlü imanın, ahlaki erdemlerin gelişmesine yol açacağını savunurken, aksi durumda erdemsizliklerin ortaya çıkacağını ifade etmektedir. Bu sebeple, Akif'in ahlak anlayışında Din ve Allah arasında sıkı sıkıya bir bağ kurduğu aşikardır.
◼ Akif'e göre, milletlerdeki ahlakın çöküşü, İslam'a olan bağlılığın zayıflamasından kaynaklanır. Akif, erdem duygusunun sadece Allah korkusundan doğduğuna inanır ve bu ölçütün tüm ahlak anlayışının temelini oluşturduğunu belirtir. Seküler ahlakı reddeder ve Allah inancının olmadığı toplumlarda ahlaki çöküşün kaçınılmaz olduğunu ifade eder.
◼ Her din, bir ahlak ve değer sistemine sahiptir; bu nedenle İslam ahlakının ana kaynağı Kur'an ve Sünnettir. Akif, toplumun faziletini İslam'a dayandırarak, dinin bu milletin temelini oluşturduğunu vurgular.