Arama
Geleneksel Türk müziğine ışık tutan güfte mecmuaları
Osmanlı döneminde geleneksel musikinin aktarımı genel olarak meşk usulüne dayalıydı. Meşk edilecek eser, hoca tarafından talebeye yazdırılırdı. Hocaların talebelere yazdırdığı veya sanatçıların icra edecekleri eserleri anımsamak amacıyla kaleme aldığı güftelerin toplandığı yazmalar, güfte mecmuası olarak adlandırıldı. Türk müziği tarihine ışık tutan ana kaynaklar olan bu eserler, eski güftelerin günümüze ulaşmasında önemli bir yer teşkil ediyordu.
Güfte mecmualarının düzenleri ve içerikleri nasıldı?
🎵 Güfte mecmualarının baş kısmında makamlar fihristi bulunur. Bu fihristin ardından güfteler her makama ait müstakil bölümler halinde büyük formdan küçüğe doğru bir düzen içerisinde sıralanır.
🎵 Makamlar esas alınarak bölümlere ayrılan bu mecmualarda, besteler makamlarına göre kendisine yer edinir. Mecmualar, bir yönüyle musiki külliyatı niteliği taşısa da notaları bünyesinde barındırmadığı için yalnızca şiir antolojisi gibi değerlendirilir.
🎵 Güfte mecmuaları bestelere dair birtakım bilgileri de ihtiva eder. Bestelerin makamı, usulü, güfte sahibi, yazılış tarihi gibi pek çok hatırlatıcı bilgi mevcuttur.
Güfte mecmualarının önemi nedir?
🎵 Osmanlı'da meşk yöntemiyle icra edilen eserlerin yazılış tarihinden günümüze ulaşıncaya kadar geçen süreçte ne tür değişimlere uğradığını, bestecilerinin kim olduğunu ve yazılış tarihlerini bu mecmualar sayesinde öğreniriz.
🎵 Yüzlerce el yazması güfte mecmuaları Türk müzik tarihine dair birer belge niteliği taşımaktadır. Eski güftelerin günümüze sağlıklı bir şekilde intikal etmesine yardımcı olan mecmualar, ayrıca güftekar ve bestekarlar, edebiyat ve musiki hakkında da önemli bir kaynaktır.
🎵 Diğer taraftan mecmualarda verilen eserler aracılığıyla saray, tekke, muhtelif şehirler, zümreler vb. çeşitli mûsıkî muhitleri ve mahfilleri hakkında fikir sahibi olma imkânı da vardır.
🎵 Ayrıca aynı dönemde yazılan farklı mecmuaları karıştırmak, devrin müzik çeşitliliği hakkında da geniş bilgi sunar. Güfte mecmuaları sayesinde eserlerin bestecileri unutulsa bile kuşaktan kuşağa aktarılır.
Osmanlı'nın bestekâr padişahları
En meşhur güfte mecmuaları nelerdir?
🎵 Bilinen basılı en kapsamlı güfte mecmuası Hânende, en eski güfte mecmuası ise 1852'de yayımlanan Mecmua-i Şarkı'ydı. Bugün elimizdeki bilinen en önemli güfte mecmuaları, Hafız Post, Ebubekir Ağa, Hâşim Bey vb. mecmua örnekleridir. Bu mecmualar bizzat bestecilerimizin kendi tertipleridir.
🎵 Dini musikinin hemen her formunun kaydedildiği Müstakimzâde Mecmuası, din dışı güfte mecmuaları içinde ise Hekimbaşı Abdülaziz Efendi Mecmuası, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde kendisi tertip ettiği için Hâfız Post Mecmuası adıyla kayıtlı el yazması, klasik güfte mecmualarına örnek teşkil edecek değerli eserlerdir.
🎵 Matbu güfte mecmuaları içerisinde 19. yüzyılın ünlü mûsikişinaslarından Müezzinbaşı Mehmed Hâşim Bey tarafından kaleme alınan ve asıl adı Mûsikî Mecmuası ile meşhur mutasavvıf ve mûsikişinas Ahmet Avni Konuk'un Hânende adlı eseri anılır.
Güfte mecmualarına günümüzde nasıl ulaşabiliriz?
🎵 İstanbul kütüphanelerinde dini ve din dışı güftelerin yer aldığı çok zengin muhtevalı güfte mecmuaları bulunmaktadır. Örneğin; Süleymaniye Kütüphanesi'nde bulunan Müstakimzâde Mecmuası ile İstanbul Üniversitesi'nde bulunan Hekimbaşı Abdülaziz Efendi Mecmuası bunlara örnektir.
🎵 "Neşriyat-ı Musıki: Osmanlı Müziğini Okumak" isimli eserde de güfte mecmuaları hakkında ayrıntılı bilgiye ulaşmak mümkündür.