Arama
Sinemada Kuleşov ve Vertigo Etkisi
Sinema, icat edildiği dönemden bugüne, yönetmenlerin bulduğu çeşitli teknik ve sanatsal keşiflerle gelişim gösterir. Rus yönetmen Kuleşov'un icat ettiği "Kuleşov Etkisi" ve gerilim filmleriyle tanınan Hitchcock'un mucidi olduğu "Vertigo Etkisi", sinemayı kamera ve kurgu tekniği anlamında farklı bir boyuta taşır. Artık sinema, sadece görünenin seyirciye aktarılmasının dışına çıkarak sınırlarını aşacak ve sinema dili, yeni bir anlam kazanacaktır.
🔸 Lev Kuleşov, kendisiyle yapılan 1969 tarihli bir röportajda kurgu alanında gerçekleştirdiği bu önemli gelişmeyi şu sözlerle anlatır: "Kurgu masasının gerisinde geçirdiğim uzun saatlerin ve derleme yaparak, bir şeyleri bir şeylere bağlayarak yürüttüğüm çeşitli deneylerin bir sonucudur bu. Şöyle bir şey keşfettim: Bir kareyi başka bir kareyle veya bir kareyi başka iki kareyle birleştirdiğinizde ortaya çıkan sonuç her bir kareye kaydedilen görüntüden fazlası oluyor. Yepyeni bir şey çıkıyor ortaya. Bu karelerin hiçbirinde olmayan bir şey. Artık bunu her filmci biliyor. Peki, bu nedir? Benim icadım mıdır? Felsefede "şans ve gereklilik" şeklinde bir anlayış vardır. Bunun "Kuleşov Efekti" olması bir şanstı. Böyle bir efektin olması ise gereklilikti."
🔸 Böylece Kuleşov efekti, film sanatında yeni bir ifade aracı olarak kullanılmaya başlar.
LEV KULEŞOV KİMDİR?
🔸 Rus film yapımcısı ve film teorisyeni olan Lev Kuleşov, 13 Ocak 1899 tarihinde Tambov'da dünyaya gelir. Moskova Resim, Heykel ve Mimarlık Okulu'nda sanat eğitimine başlar ancak bitiremez. Sinema ile tanışması 1916 yılında bir film şirketinde çalışmaya başlamasıyla gerçekleşir. 1917'de ise ilk filmini yönetir.
🔸 Usta isim, dünyanın ilk film okulu olan Moskova Film Okulu'nun kurucularındandır. 1919'da buradaki ilk film derslerini vermeye başlar. Sinema alanında isminden çokça söz edilen Sergey Ayzenştayn, Vsevolod Pudovkin, Mihail Romm gibi önemli yönetmenlerin hocalığını yapar.
🔸 Özellikle film tekniği konusundaki katkılarıyla bilinen Rus yönetmen, 29 Mart 1970 tarihinde hayatını kaybeder. Sinema dünyasına en büyük katkılarından biri hiç şüphesiz ki "Kuleşov Efekti"dir.
VERTİGO ETKİSİ
🔸 Sinemaya farklı bir bakış açısı kazandıran önemli tekniklerden bir diğeri de Vertigo efektidir. Bu efektte, görüntü sabit plandayken kameranın ileri veya geriye kaydırılmasıyla elde edilir.
🔸 Görüntünün aksi yönde gerçekleştirilen optik yakınlaştırma ya da uzaklaştırma hareketiyle vertigo efekti gerçekleştirilmiş olur.
🔸 Yönetmen Alfred Hitchcock'un ilk kez 1958 yapımı "Vertigo (Ölüm Korkusu)" isimli filminde kullandığı yöntem, Hitchcock Zoom'u olarak da bilinir. İzleyicinin normal görsel algısını zayıflatarak gerçekdışılık ve baş dönmesi hissini oluşturmayı amaçlar.
🔸 Filmdeki karakterin merdivenlerden yukarı çıkarken aşağı baktığı esnada kullanılan bu efekt, karakter için işlerin yolunda gitmediğini izleyiciye hissettirir. Böylece gerilimli sahnelerin gücü, teknik efekt ile artırılır.
🔸 Alfred Hitchcock, François Truffaut ile gerçekleştirdiği söyleşisinde bu efektin aklına geliş hikayesini şöyle anlatır: "Rebecca'yı çekerken, Joan Fontaine adli soruşturma sırasında baygınlık geçirdiğinde, onun yere yığılmasından önce her şeyin nasıl kendisinden uzaklaşıverdiğini hissettiğini göstermek istemiştim. Bunu Rebecca'da da uygulamak istediğim halde yapılamadı. Bildiğiniz gibi, perspektifin uzunlamasına çekilirken değişmesine karşın, bakış açısının sabit tutulması gerekiyordu. Bu sorun üzerinde tam 15 yıl boyunca düşündüm. Ölüm Korkusu'nu çekme zamanı geldiğinde bu sorunu geriye kaydırma ile optik kaydırmayı aynı anda birlikte kullanarak çözümledik."
🔸 Hitchcock, böylece baygınlık geçiren bir kişide oluşan her şeyin kendinden uzaklaşması etkisini sinemada bir teknik olarak kullanmayı başarır.