Rıfat Ilgaz

İlk öğrenimine Cide’de başlayan Rıfat Ilgaz öğrenimini Terme’de tamamlamıştır. Çocukluk döneminde I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarına şahit olmuş o dönemin sebep olduğu sıkıntı yoksulluk nedeniyle okul hayatına yatılı eğitim veren Kastamonu Muallim Mektebinde devam etmiştir ve 1930 yılında mezun olmuştur. Mezun olduktan sonra Gerede ve Akçakoca’ da ilkokul öğretmenliği yapmaya başlamıştır. 1936 yılında Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’ne girdi ve 1938 yılında mezun oldu.

Rıfat Ilgaz’ın edebiyat ve yazarlık ile ilk tanışması Kastamonu’da öğrencilik yaptığı yıllara dayanır. Türkçe öğretmeni Zeki Ömer Defne’nin etkisiyle edebiyata ilgi duymuş ve yazar olmaya karar vermiştir. İlk şiiri “Sevgilim’in Mezarında” başlığı ile 1927 ’de Nazikter gazetesinde yayımlanmıştır. Ilgaz, daha sonra aynı gazetenin “Her Hafta Bir Çiçek” başlıklı sütununda şiirlerini yayımlamaya devam etmiş ve Açıksöz, Güzel İnebolu, Güzel Tosya isimli dergilere de şiirler göndermiştir.

Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat bölümünden mezun olduktan sonra Adapazarı’na Türkçe öğretmeni olarak atanmıştır. Ancak o yıl vereme yakalandığı için öğretmenliğe devam edememiş ve İstanbul’ da tedavi görmeye başlamıştır. Savaşın yarattığı olumsuz ekonomik koşullar Ilgaz’ın sağlığı açısından zorluk yaşamasına neden olmuştur. İstanbul’a tayinini isteyen Rıfat Ilgaz Karagümrük Ortaokulu’nda Türkçe öğretmenliği yapmaya başladı aynı zamanda da İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümüne başlamıştır.

Felsefe bölümüne başladığı üniversitede Salah Birsel, Hasan Tanrıkurt, Sabahattin Kudret Aksal gibi önemli isimlerle arkadaşlık kurmuştur. Rıfat Ilgaz’ın bu dönemde yazdığı şiirler Servet-i Fünûn, Çığır, Oluş, Güneş, Yücel, Varlık, Hamle, Yeni İnsanlık dergilerinde ve Ulus gazetesinin eki Sanat’ta yayımlanmıştır. Toplumcu gerçekçi sanat akımını temsil eden “Yarenlik” adlı şiir kitabını kendi imkanları ile bu dönemde yayımlamıştır.

1944 yılında yayınladığı ikinci şiir kitabı “Sınıf” toplumun sınıfsal yapısını ve sosyal yönünü ele aldığı için Ilgaz’ın tutuklanmasına neden olmuştur.  Rıfat Ilgaz, hapishaneden çıktıktan sonra öğretmenliği ve Felsefe bölümü öğrenciliği sonlanmıştı. Tüm bu olumsuz koşullar nedeniyle daha önce yakalandığı verem hastalığı tekrar nüksedince tedaviye tekrar başlamıştır. 1946 yılında öğretmenliğe kısa süreliğine dönen Ilgaz’ın bu görevine de son verilmiştir.

Yaşadığı tüm zorluklara rağmen hayatında dergiciliği ve şiiri hiç eksik etmeyen Ilgaz, çok sayıda dergi ve gazetede Rıfat Ilgaz imzalı şiir ve yazı yayınlanmıştır. Şiir tekniğindeki farklılığı ve yeniliği ile göze çarpan Nazım Hikmet ile bir süre çalışan Ilgaz, bu dönemde Türk siyasi edebiyat tarihinde önemli bir yere sahip olan ülke gündemine yönelik mizah ve eleştiri içerikli Markopaşa dergisini Sabahattin Ali ve Aziz Nesin ile birlikte çıkardı.

Stepne takma adıyla İlhan Selçuk’un yönettiği Dolmuş adlı haftalık dergide yazılar yazmaya başlamıştır. Sonradan kitaplaştırdığı Hababam Sınıfı, Bizim Koğuş hikayelerini de bu dergide kaleme almıştır. Parasız okul yıllarından esinlenerek yarattığı kahramanlar ve olaylardan oluşan aynı zamanda eğitim sistemini eleştirdiği Hababam Sınıfı eseri sinemaya uyarlanma denemesinde sansüre takılmıştır. Umur Bugay’ın senaryosuyla yeniden düzenlenmiş ve sansürden geçmiştir. Ertem Eğilmez yönetmenliğinde ise film çekimi yapılmıştır. Rıfat Ilgaz, eserin sinemaya uyarlanması sırasında eleştirel yanının geri plana atılıp sadece eğlencelik bir komediye dönmesinden rahatsızlık duymuştur. İlk filmin başarısından sonra 6 film daha yapılmıştır.

7 Temmuz 1993’ de 82 yaşında hayatını kaybeden Rıfat Ilgaz, Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilmiştir.