Sakla kulum beni, saklayım seni

Hayatı hakkında pek bir şey bilmediğimiz Bektaşî şairlerinden biri de Genç Abdal'dır. M. Tevfik Oytan'ın Bektaşîliğin İçyüzü isimli eserinde onun altmış kadar nefesini yer alırlar. Tevfik Oytan'ın ve Sadettin Nüzhet'in verdiği bilgilere göre Genç Abdal bir divan katibi (memur) iken Eskişehir'den gelen Seyyid Gazi ve Sultan Şücâ tekkeleri şeyhleriyle tanışır ve etkilenir. Memurluğu bırakıp Eskişehir'e gider. Eskişehir'de Seyyit Battal Gazi Dergahı ve Seyit Sultan Şüceattin Veli Dergahı inzivaya çekilir. Aruz ve hece ile yazdığı şiirlerinde Gencî ve Genç Abdal mahlaslarını kullanan şairi yakından tanımak için antolojilerde yer alan bir nefesini aktaralım.

'Sekâhüm' sırrını söyleme sakın!
Sakla kulum beni, saklayım seni
Cevher-i zâtını keşfetme sakın
Sakla kulum beni, saklayım seni

Elde, ayağında, dilde, gözünde
Hakkına râzı ol her bir sözünde
Cânından içeri kendi özünde
Sakla kulum beni, saklayım seni

Dizilmiş katara gerçekler, pîrler
Hakk'ın emri ile Hakk'a giderler
"Hakîkat sırrını söyleme!" derler
Sakla kulum beni, saklayım seni

Genç Abdal'ım sakla sen seni sende
Hak seni saklasın cân ile tende
Hak buyurdu "Ben sendeyim, sen bende!"
Sakla kulum beni, saklayım seni

Genç Abdal'ın hece vezniyle yazdığı ve dört dörtlükten oluşan nefesi sekâhüm sırrı ile başlar. Nefesin nakarat mısrası "Sakla kulum beni, saklayayım seni"dir. Kulun Allah'ı saklaması ve Allah'ın kulu saklaması mecazen olup yolun erkanını ifade eder. Nefesin tamamı okunduğunda ifade edilen anlam kulun Allah'ı bilmesidir. Dışarıdan görenlerin sıradan işler yaptığını zannettiği Bektaşî dervişi aslında Allah'la birliktedir ve bunu nâdânlardan ve hakikâte uzak olanlardan gizlemektedir. Nefeste üzerinde durulan temel konu da budur.

Sakla kulum ile kastedilen bir diğer anlam Bektaşî erkânına bağlılıktır. Ancak erkâna ve yola sıkı sıkıya bağlanıldığında Bektâşî olunacağına ve kalınacağına dikkat çekilmiş olmaktadır.

Sekâhüm, İnsan suresinin cennettekilerin durumlarının anlatıldığı bölümün 21. ayetinin "Ve sekâhüm rabbühüm şerâben tahûrâ (Rableri onlara temiz bir içecek içirmiştir.)" bölümünde geçer. Bektâşîler bu sekâhüm/içirmiştir ibaresini sembolleştirip anlamlar yükleyerek kültürlerinin önemli bir öğesi haline getirmişlerdir.

Sekâhüm lafzı zaman içinde Bektaşilerin Hz. Hüseyin'e olan bağlılıklarını, Kerbelâ'da yaşananlardan dolayı duyulan üzüntü ile yaşatanlara karşı oluşan nefretlerini ifade eden anahtar bir kavrama dönüşür. Her su içişlerinde Kerbela'yı hatırlayıp "Allah'ın selamı Hüseyin'in üzerine olsun, katillerine lanet olsun" derler. Hz. Hüseyin'i sevmek ve ona zulmedenlerden nefret etmek Bektaşîlikte temel düsturlardan biridir. Kerbela'nın yıl dönümlerinde on gün boyunca su içmeden oruç tutarlar, süslenip koku sürmezler, traş olmazlar. Süslü elbiseler giymezler, mücevherat takmazlar.

İkrar verme ve nasip alma erkanınında canlara şerbet sunulurken "Sekâhüm yâ Hüseyin" denilir. Şerbeti alan da "Selâmullah ale'l-Hüseyin, la'netu'l-llah ale'l-kâtili Hüseyin" sözlerini tekrarlayarak üç yudumda bitirir. Kerbela'da suya kavuşamayan Hz. Hüseyin'e, cennette şaraban tahûra yani temiz içecekler sunulmasına işaret edilir. Şair bu sırrı herkesin anlamayacağını düşünerek bir uyarı ile başlar.

Cevher cümle mevcudatın özüdür, hakikatidir. Allah'ın ilminde ezelde var olan suretlerdir, idealardır. Zât bir şeyin kendisi anlamında bir kelime olup aynı zamanda o şeyin hakikati anlamına gelir. Burada insanın kendini bilmesi kastedilmiş olup insanın kendisini keşfetmesi gerektiğine aksi söylenerek işaret edilir.

Genç Abdal mürşitlerinden aldıklarını aktarmaya ikinci dörtlükte de devam eder. Bir Bektaşî, eli, ayağı, dili, gözü ve sözü ile Hakk'ın rızasını kazanmaya çalışmalı ve Hak'tan da kendisine ihsan ettiği nimetlerden dolayı razı olmalıdır. El denilerek yapılan işler, ayak denilerek gidilen yerler, dil denilerek gönülden geçenler, göz denilerek de bakılan, görülen şeyler anlaşılır. Bektaşî devrinin yapıp ettiği, gittiği, gördüğü, düşündüğü ve konuştuğu her şey Hakk'ın rızasına ve yolun erkânına uygun olmalı, asla yoldan çıkmamalıdır. Yunus'un "Bir ben vardır benden içeri" dediği gibi dervişin canının içinde de bir başka can vardır. Eline, diline, beline sahip çıktığı müddetçe özü de canı da Hakk'ın nazargahı olur. O yüzden kendisine öğretilenleri tavizsiz bir şekilde muhafaza etmelidir.

Üçüncü dörtlükte dervişe, bu yolun erkanını cahillerden saklayarak muhafaza eden Bektaşî pirleri hatırlatılır. Katar birbirinin arkasına sıralanmak anlamında olup burada Bektâşilik silsilesi kastedilir. Gerçekler Bektaşî gülbanklarında da geçen bir kelime olup hakikat bilgisi kastedilir. Pirler de o hakikat bilgisinin taşıyıcılardır. Bir tren gibi birbirine bağlanarak ve art arda gelen pirler, mürşitler hakikat yükünü taşırlar. "İnnâ lillahi ve innâ ileyhi râciûn" ayetinin bir çeşit tercümesi olan ikinci dizede bu yükü Hakk'ın emri ile taşıdıklarını söylerler. Genç Abdal hakikat sırrını gizlemenin kendi sözü olmadığını, bu yolun ve erkanının sahiplerinin Bektaşî dervişinden istediklerini hatırlar.

Son dörtlükte şair kendisine seslenir. Ele talkın veriyorsun, kendini de ayırma, bu talkınlar senin için de geçerli derken aynı zamanda Bektaşî devrîsi olduğunu da bize söylemiş olmakta. İkinci dize kendisi için yapmış olduğu bir dua. Hakk'ın can ile tende saklaması hem uzun ve sağlıklı bir ömür vermesi dileği hem de cân ile Bektâşîlik ten ile de dervişlik anlaşıldığında Allah seni Bektaşî erkânı üzerinde sabit kılsın, yolunu şaşırtmasın, denilmiş olmakta. Üçüncü dize Bektaşîlikte son makam olup kulun Hak'ta ifnâ olmasına işaret eder. Artık benliğini Hak'ta yok eden Bektaşî dervişi için yapılacak iş bu sırrı ifşâ etmemesi, anlamayanlara ve bilmeyenlere göstermemesidir.

Genç Abdal dört dörtlükten oluşan nefesinde Bektaşilikte çok önemli bir husustan bahsetmiş, dervişleri kendilerine emanet edilen hakikat sırları konusunda uyarmıştır, diyebiliriz.

Genç Abdal'ın bu uyarılarının cahil ve nâdân olarak tanımlanan Hak'tan ve hakikatten bihaber kimseler ile idrâk edemeyecek olanların yanında konuşulmaması gerektiği gerçeği her tarik için geçerlidir.

İsmail Güleç

Yasal Uyarı: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Turkuvaz Medya Grubu’na aittir. Kaynak gösterilse veya habere aktif link verilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı ya da bir bölümü kesinlikle kullanılamaz.
Ayrıntılar için lütfen tıklayın.