Menderes’i niçin severim?

Adnan Menderes'in idam yıl dönümünü biliyordum lakin günlük meşgale arasında kaçırmışım. Ürdün'de yayınlanan es Sebil gazetesinden Ali Saade isimle yazar bu önemli günü hatırlatmış oldu. Menderes ezanı aslına çevirerek ümmetin ortak değeri olmuştur. Adnan Menderes'ten geriye elbette çoğulcu demokrasi ve dini olarak da ezanın aslına çevrilmesi kalmıştır. Nusret Demiral gibi zaman zaman istisna dönemlerde Türkçe ezana dönüş özlemlerini dile getirenler olmuştur. Keza Cemal Kutay Mustafa Kemal'in beraberinde götürdüğü en büyük hasretin Türkçe ibadet olduğunu ileri sürmüştür. Şimdi de Kemalist kadro Mustafa Kemal'i camiye sokmak istiyor. Hayatında pek camiye girdiği vaki olmayan bir zatı 'ulu önder' diye belki kendi rızası dışında ve hilafına camiye sokmak istiyorlar. Mustafa Kemal dini anlamda da reform denemelerinde bulunmuştur lakin bizzat şahsını bu reformlar içine sokmamıştır. Kendisini camiye sokmak gibi bir girişimde bulunmamıştır. İbadet dilinin Türkçe olması için de bazı denemeler yapılmışsa da bilahare genel kabul görmediği için geri çekilmiştir. Yoksa Mustafa Kemal ismini dört halifenin yanına camiye de astırabilirdi. Peşinen söylemek gerekirse bu, mer'i geleneğin hilafına olurdu. Dört halifenin isimlerinin duvara asılması halife olmaları nedeniyledir. Bu adet onlarla sınırlı kalmıştır. Sonraki dönemlerde bunlara ilave yapılmamıştır. Yine de bu uygulama sonraki devirlerin ürünüdür. Asılması şart değildir ama Müslümanların ortak kabulüne mazhar olduğu için bu gelenek tutmuştur. Uygulama dini olmaktan ziyade tarihi ve örfidir. Dört halifenin dışındaki halifelerin adları hutbede okunsa da duvarlara asılmamıştır. Bir de genel olarak halifeler değiştikçe hutbelerdeki isimlerinin okunması kesilmiştir. Hayattan çekilenlerin isimleri hutbeden de çekilmiştir. Dolayısıyla bunu temcit pilavı gibi sürekli gündemde tutmak dine ve dini alana müdahale anlamı taşımakta ve kasıtlı bir davranıştır. Cami dışındakilerin camiye müdahale etme hakları yoktur.

Camiden ellerini çekmeleri umumi maslahatın yararına olur. Bu meseleleri kaşıyarak, toplumsal uyumu da zorlaştırıyorlar. Bu tartışmaların ardı arkası kesilmiyor. Toplumsal huzuru baltalıyor. Bu zorlamaları cami dışındaki kesimler yapıyor. Bu da toplumsal kesimler arasında kin ve nefret iklimini körükleme potansiyeli taşıyor. En doğrusu Kemalistlerin bu sevdadan vazgeçmeleri ve dini kendi haline bırakmalarıdır.

Adnan Menderes iktidara geldikten sonra ilk yaptığı icraatlardan birisi ezanın aslına döndürülmesiydi. Bediüzzaman'ın İstanbul'da tahsil ettiği sırada dostları arasına giren Irak Müftüsü Emced Zehavi 1950'li yılların başında vakit namazlarının ardından bir camide sohbet etmektedir. Saflarda bulunan bir adam yeni gördüğünü bir rüyasını aktarır ve tabirini sorar. Rüya kısaca şöyledir: Hazreti Peygamber Anadolu'da dolaşırken görülmüştür. Emced Zehavi nasıl yorumlaması gerektiğini düşünürken birden birisi toz duman arasında çıkagelir. Camiye doğru koşuşturmakta ve müjde müjde diye seslenmektedir. Herkes pür dikkat sesin geldiği tarafa doğru bakar. Adam adeta toz duman içinde yaklaşır ve müjdeyi verir: Anadolu'da ezan aslına (Arapça orijinaline) çevrilmiştir. Türkçe formatında okunması tam 18 yıl sürer. Bu suretle bidat uygulama ortadan kalkar.

Emced Zehavi'nin sohbet halkalarındaki insanlar sevince boğulur. Onun ardından da bütün İslam alemi.

Bu olaydan on yıl kadar sonra meş'um 27 Mayıs 1960 darbesi patlak verir. 17 Eylül 1961 tarihinde Adnan Menderes nahak yere idam edilir. Gazeteci Sami Kohen 200 yıldır Londra'da yayın hayatında bulunan jews Chronicle gazetesine gönderdiği bir makalede Menderes'in idamını ezan meselesine bağlar. Aktaran Abdullah Azzam beydir. Kayıp Minare adlı eserinde bu meseleye değinmiştir.

Eskiden doğum tarihleri önemli olaylarla anılırdı. Mesela Hazreti Peygamberin veladeti Fil yılıyla anılmıştır. Rahmetli annem de benim Menderes'in idamından sonra doğduğumu söylerdi. Allah hasetsen Menderes'e de anneme de rahmet etsin...

Mustafa Özcan

Yasal Uyarı: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Turkuvaz Medya Grubu’na aittir. Kaynak gösterilse veya habere aktif link verilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı ya da bir bölümü kesinlikle kullanılamaz.
Ayrıntılar için lütfen tıklayın.